Nga Albana Mëlyshi Lifschin
Vizita ne Kosove ato kohe konsiderohej si “dalje jashte shtetit”.
Nga Televizioni i Kosoves ne koridoret e TVSh filluan te vinin kolege te Prishtines, gazetare, kengetare e instrumentiste. Me ra rasti edhe mua te shoqeroja disa , por nuk prisja te me dergonin per nje vizite atje. Kete deshire ia plotesova vetes ne fund të Majit 2001 kur u nisa nga Nju Jorku ne Prishtinën për herë të parë.
Qe një vizitë krejt e veçantë për mua. Kisha punuar me refugjatët e Kosovës në bazën ushtarake te Fort Diksit, N.J, ku qeveria amerikane kishte vendosur rreth 4000 refugjatë . Ato muaj punohej per pajisjen e tyre me dokumenta. Ata kishin zgjedhje të lirë: Te vendosnin të rrinin në Amerikë pas luftës, ose të ktheheshin në atdheun e çliruar. Por atë periudhë jetonin të traumatizuar pasi nga Kosova u përzunë nën bajonetat e militarit serb e thirrjet urryese: “Hajt shkoni tek Amerika! Shkoni tek Klintoni!” e nuk dinin ku ndodheshin pjestaret e tjere te familjeve te tyre. Ishin qindra e mijra njerezish qe përfunduan në kampe refugjatësh e shumë prej tyre edhe në Tiranë.
Në Fort Diks, Nju Xhersi, u pajisen me karta telefonike që t’i kërkonin të afermit kudo në Evropë. Çdo ditë ne oren 3 p.m bëheshin takime me refugjatet, per të parë ç’ nevojash kishin. (Ne qe punonim aty u keshilluam qe te mos i quanim refugjate, por
” miq”.
Fëmijët ishin te paret qe mblidheshin para studios se transmetimit prej nga jepja lajmet e dites për situatën në Kosovë e në Ballkan. Pata mundesine te njihja nga afer mjaft prej familjeve. Nderkohe dëgjoja rrëfime rrengjthëse nga femijet. Madje bera vend në transmetimin e perditshem, rreth një ore te vecantë vetem me femijet. Prej tyre u frymëzua idea për te shkruar librin ” Children of Kosova stories of horror” , ku u paqyruan rrefimet e 43 femijeve sic e kishin perjetuan ata debimin nga shtepite e tyre nen bajonetat serbe. E shkrova ne anglisht per boten anglishtfolese qe t’i mesonin nga goja e femijeve, inocente,te verteten e paanshme, kur serbet ne ekranet televizive amerikane pretendonin qe Kosova ishte e tyrja, madje e quanin “djepi i Serbise”.
Më pas pata rastin t’i ndihmoja familjet për sistemim në punë nëpërmjet agjensise me te madhe për refugjatë e emigrantë NYANA, në Manhattan. Reklama jonë u vendos në gazeten Iliria. Për shumicen prej tyre qendrimi në Amerikë ishte i përkohshëm. I kishte marrë malli për Kosovën. I pata bërë një pyetje një vajze te re: Përse nuk do të rrish këtu në Amerikë? Këtu do të shkollohesh do të… “- Amerika nuk ka nevojë për mua , mu pergjigj,-Kosova ka! Më rrengjethi. Quhej Makbule Qerimi, ate kohë qe 14 vjeç.
Keto kujtimet te freskëta sillja me vete. Ne rruget e Prishtinës shikoja pallate te ngjashme me te Tiranes, pjatat e televizoreve që binin ne sy, si ne krye të rruges së Durresit. Pemët po ato, në shperthim të plotë pranveror. Ndjeva që ndodhesha në Tiranën time. Më mbyti mallëngjimi. Sytë m’u mbushën me lot. Lot malli, lot dhimbje. Si mund te ishim NJE dhe njëkohësisht të NDARE?
Aty lindi poezia ” Dhimbje dhe mall” .
DHIMBJE DHE MALL
(Emocionet e vizitës sime të parë në Prishtinë)
Sot bulevardi i rinisë sime tiranase
me rrugët e tua Prishtinë u shkri e u bë një.
E tronditur në mes pranverës së dubluar,
shpirti mall e lot mbi faqe për ty derdhte…
Një mollë ndahet në mes për dashuri, një pjeshke po ashtu,
por një Atdhe për dashuri nuk ndahet në mes, kurrsesi!
Damarët e gjakut na i prenë vëllezër,
damarët e jetës në fasha mbështjellë i kemi mbajtur,
gjaku të mos na ikë, të mos na prishet,
të fikët të mos na bjerë, në tokë të mos biem,
dhe në gjunjë të mos te mos biem…
S’e ndjeva mungesën tënde në Prishtinë, Tiranë,
Çfarë ndjeva ishte dhimbje dhe Mall.
Prishtinë, 27 Maj 2001