Uashington, 27 korrik 2023 – Departamenti amerikan i Shtetit (DASH) e ka publikuar raportin “Klima e Investimeve”.
Në raport thuhet se Kosova është një nga vendet më të varfëra të Evropës, dhe se përkundër se ka potencial për të tërhequr investime të huaja direkte, ka dështuar për shkak të ndikimit të politikës dhe korrupsionit.
“Kosova ka potencial për të tërhequr investime të huaja direkte (IHD), por ky potencial është i kufizuar nga dështimi i saj për të adresuar disa çështje serioze strukturore, duke përfshirë integrimin e kufizuar ekonomik rajonal dhe global, ndërhyrja politike në ekonomi, korrupsioni, furnizim jo i besueshëm me energji, një sektor i madh informal, vështirësi në vendosjen e të drejtave pronësore, dhe sundimi i dobët i ligjit, duke përfshirë mangësitë në zbatimin e kontratave”, thuhet në raport.
Po ashtu, përmendet shkalla e lartë të papunësisë në Kosovë e cila (zyrtarisht 25.9 për qind në vitin 2021) dhe konsiderohet ndër shqetësimet më të mëdha.
Raporti thotë se në vitin 2022, IHD-të në Kosovë arritën në 836 milionë dollarë, që është një rritje e konsiderueshme krahasuar me shumën prej 466 milionë dollarësh në vitin 2021.
Theksohen problemet e vazhdueshme me Serbinë dhe mungesa e njohjes formale nga shumë vende dhe organizata ndërkombëtare, duke përfshirë mungesën e anëtarësimit në Kombet e Bashkuara, gjithashtu krijojnë pengesa për të bërë biznes në Kosovë.
Megjithatë ka pasur edhe ngritje të lehtë.
Sipas DASH-it, edhe pse vlerësimet e rritjes ekonomike për vitin 2021 ndryshojnë dukshëm ndërmjet vlerësimit të Bankës Qendrore të Kosovës prej 9.9 për qind dhe vlerësimit të Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN) prej 7.5 për qind, të dyja tregojnë për një rimëkëmbje ekonomike dhe norma më të shpejta rritjeje se sa ishte parashikuar fillimisht.
DASh-i thotë se Investimet e Huaja Direkte (IHD) mbeten të kufizuara në Kosovë ndërsa theksohet se remitancat nga diaspora (që përfaqësojnë 16 për qind të PBB-së në 2021) vazhdojnë të jenë shtytësi kryesor ekonomik i vendit, duke nënvizuar nevojën që Kosova të diversifikojë burimet e rritjes ekonomike.
“Një fluks i madh i remitancave dhe turizmi i diasporës, i kombinuar me rritjen e eksporteve, kontribuan në këtë rritje. Shumë institucione financiare ndërkombëtare mbeten të kujdesshme në parashikimin e rritjes ekonomike për vitin 2022 duke pasur parasysh paparashikueshmërinë e pandemisë dhe goditjet globale të zinxhirit të furnizimit, por shumica presin që PBB-ja e Kosovës të rritet ndërmjet 3.8 dhe 4 për qind”, theksohet më tej.
Rritja e çmimit të energjisë elektrike
Në raport, përmendet rritja e çmimeve të energjisë në mbarë Evropën, veçanërisht në tremujorin e fundit të vitit 2021 deri në tremujorin e parë të vitit 2022, e cila thuhet se ndikoi dukshëm edhe në Kosovë, duke krijuar jo stabilitet energjetik.
“Deri në janar 2022, Qeveria e Kosovës duhej të subvenciononte sektorin e energjisë në vlerë prej 90 milionë euro (rreth 1.3 për qind të PBB-së) dhe të rriste tarifat e energjisë për të mbuluar koston e rritjes së importit të energjisë. Kosova gjithashtu u përball me ndërprerje për shkak të problemeve të mirëmbajtjes në dy termocentralet me qymyr. Zyra e Rregullatorit për Energji në shkurt të vitit 2022 vendosi bllok tarifat për konsumatorët rezidencialë por nuk ndryshoi çmimet e energjisë elektrike për bizneset”, thuhet më tej.
DASH e konsideron të dobët sektorin e drejtësisë, derisa përmend edhe themelimin e Gjykatës Ekonomike.
“Ligjet dhe rregulloret e Kosovës janë në përputhje me standardet ndërkombëtare për mbështetjen dhe mbrojtjen e investimeve, megjithëse zbatimi i sektorit të drejtësisë mbetet i dobët. Kosova ka një taksë të sheshtë mbi të ardhurat e korporatave prej 10 përqind. Në vitin 2016, qeveria bashkëpunoi me USAID-in dhe donatorë të tjerë ndërkombëtarë për të nisur Fondin Kosovar të Garancisë së Kredive, i cili përmirëson qasjen në kredi. Me ndihmën e USAID-it, Kosova miratoi legjislacionin për themelimin e Gjykatës Ekonomike, e cila synon të trajtojë kontestet e biznesit në mënyrë të drejtë, efikase dhe të parashikueshme. Gjykata Ekonomike pritet të përmirësojë mjedisin që mundëson biznesin duke reduktuar mundësitë për korrupsion dhe duke ndërtuar besimin e investitorëve dhe sektorit privat në gjyqësor”, thotë raporti.
“Të drejtat dhe interesat pronësore zbatohen, por dobësitë e sistemit ligjor dhe vështirësitë që lidhen me vendosjen e të drejtës mbi pasurinë e paluajtshme, pjesërisht për shkak të pretendimeve konkurruese që dalin nga historia e konfliktit me Serbinë, e bëjnë zbatimin e vështirë”.
Po ashtu sipas raportit, Kosova ka një kornizë ligjore për mbrojtjen e të drejtave të pronësisë intelektuale (IPR), por zbatimi mbetet i dobët, kryesisht për shkak të mungesës së burimeve.
“Përderisa vjedhja e IPR ndodh në Kosovë, nuk ka të dhëna të mjaftueshme se sa e përhapur është çështja. Çështja nuk merr vëmendje në media, dhe Post nuk ka pasur ankesa të konsiderueshme për vjedhje të IPR në Kosovë nga kompanitë amerikane. Në mënyrë anekdotike, vjedhja e IPR-së që ndodh ka tendencë të jetë kryesisht në artikuj me vlerë më të ulët që nuk tërheq vëmendje të konsiderueshme”.
Pritjet e Qeverisë Kurti
“Në historinë e re të Kosovës, mjedisi politik është karakterizuar me cikle të shkurtra zgjedhore dhe periudha të zgjatura të qeverive të përkohshme. Megjithatë, koalicioni aktual qeverisës ka një shumicë dërrmuese dhe të gjitha indikacionet tregojnë për gjasat që ai të mbetet në vend për shumë, nëse jo për të gjithë mandatin e tij katërvjeçar”.
“Për më tepër, ka pasur pak ndryshime thelbësore në legjislacion dhe rregullore për investimet e huaja dhe mjedisin e përgjithshëm të biznesit, pavarësisht cikleve të shkurtra zgjedhore të mëparshme. Deri më sot, Ambasada nuk ka dijeni për ndonjë dëmtim të projekteve apo instalimeve tregtare. Qeveria, e cila mori detyrën në mars 2021, kandidoi në një platformë kundër korrupsionit dhe ka një mandat të fortë elektoral për të miratuar ndryshime positive”.
“Pavarësisht sfidave, Kosova ka tërhequr një numër investitorësh të rëndësishëm duke përfshirë disa firma ndërkombëtare dhe ekskluzivitete amerikane.
“Disa investitorë tërhiqen nga popullsia relativisht e re e Kosovës, kostoja e ulët e punës, afërsia relative me tregun e BE-së dhe burimet natyrore. Ndërprerjet globale të furnizimit të shkaktuara nga pandemia COVID-19 kanë ngjallur një interes më të madh kohët e fundit nga disa biznese për të shfrytëzuar Kosovën si bazë për prodhim gati-shoring të destinuar për tregun e BE-së. Kosova ofron qasje preferenciale për produktet për të hyrë në tregun e BE-së përmes Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit (MSA)”, thuhet në fund.
(Telegrafi)