Një identitet i pranuar dhe i përforcuar në kuadër të vlerave evropiane, nuk e dobëson një komb – përkundrazi, e bën atë më të barabartë dhe më të respektuar në familjen evropiane. Integrimi nuk është zbehje e veçantive, por përfshirje në një sistem ku diversiteti është aset, jo kërcënim.
Në një kohë kur rajoni po përballet me sfida të shumta, Maqedonia e Veriut gjendet në një moment vendimtar për të rishikuar rrugëtimin e saj institucional dhe për të hapur një faqe të re në ndërtimin e një shoqërie funksionale, të qëndrueshme dhe europiane në thelb. Ky proces nuk është vetëm teknik, por thellësisht shoqëror dhe moral: një reflektim për të kaluarën, për pengesat që kanë shoqëruar këtë rrugëtim dhe për domosdoshmërinë e një transformimi të qëndrueshëm.
Nuk është e pazakontë që në periudha të tranzicionit, vendet të përballen me ngërçe që burojnë nga tensione të pashprehura ose interesa të trashëguara. Në rastin e Maqedonisë së Veriut, këto ngërçe shpesh janë manifestuar në formën e krizave të përsëritura politike, tensioneve të brendshme ndëretnike, si dhe pengesave në ndërtimin e marrëdhënieve të qëndrueshme me fqinjët më të afërt.
Është me rëndësi të theksohet se raportet ndëretnike dhe marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë janë faktorë kyç në ndërtimin e një shteti funksional dhe në hapjen e perspektivës evropiane. Çdo devijim nga ky kurs, qoftë edhe i heshtur, mund të ndikojë në kohezionin e brendshëm dhe në besueshmërinë ndërkombëtare të shtetit. Prandaj, mbajtja e një balanci të ndjeshëm, përmes dialogut të sinqertë dhe përkushtimit ndaj reformave, është esenciale për stabilitetin afatgjatë.
Në këtë kontekst, është me rëndësi të nënvizohet se disa tendenca të qëndrueshme – të cilat nuk janë gjithmonë të dukshme në sipërfaqe – kanë ndikuar në pengimin e ritmit të integrimit evropian. Këtu përfshihen edhe përplasjet e herëpashershme në marrëdhëniet me fqinjët lindorë, të cilat, në vend se të adresohen në mënyrë konstruktive, shpesh janë shfrytëzuar si instrument për të ruajtur status quo-në e brendshme. Po ashtu, marrëdhëniet me segmentet shqiptare brenda dhe jashtë vendit, ndonjëherë janë interpretuar përtej realitetit dhe janë shndërruar në çështje të ndjeshme për konsum të brendshëm, më shumë sesa për mirëkuptim dhe bashkëpunim të ndërsjellë.
Shqiptarët në Maqedoni, në mënyrë konsistente, kanë dëshmuar përkushtim ndaj bashkëjetesës, stabilitetit institucional dhe përparimit të përbashkët. Mbështetja e tyre për proceset integruese dhe për një shoqëri të hapur, meriton të trajtohet si një pasuri dhe jo si sfidë.
Megjithatë, zhvillimet e fundit brenda dinamikës politike të vendit kanë nxjerrë në pah disa tensione të brendshme që, nëse nuk adresohen me maturi dhe vizion, mund të ndikojnë në ekuilibrin e ndjeshëm ndëretnik dhe në vetë arkitekturën institucionale të ndërtuar me përkushtim ndër vite. Në këtë kontekst, është e domosdoshme të evidentohet se retorikat dhe veprimet që vënë në pikëpyetje parimet e dakorduara të Marrëveshjes së Ohrit – qoftë edhe në mënyrë të tërthortë – rrezikojnë të krijojnë një atmosferë mosbesimi, e cila mund të minojë themelet e bashkëjetesës dhe të progresit të përbashkët. Është thelbësore që trashëgimia e kësaj marrëveshjeje, si një pikë referimi për stabilitet dhe inkluzivitet, të mbrohet dhe të kultivohet me përgjegjësi, si garanci për një të ardhme të qëndrueshme dhe evropiane për të gjithë qytetarët e vendit.
Një tjetër çështje që meriton vëmendje është narrativa e brishtësisë së identitetit kombëtar në përballje me proceset e integrimit. E kundërta është e vërtetë: një identitet i pranuar dhe i përforcuar në kuadër të vlerave evropiane, nuk e dobëson një komb – përkundrazi, e bën atë më të barabartë dhe më të respektuar në familjen evropiane. Integrimi nuk është zbehje e veçantive, por përfshirje në një sistem ku diversiteti është aset, jo kërcënim.
Duke pasur parasysh këto sfida, bëhet gjithnjë e më e nevojshme ndërtimi i një vizioni të ri për shtetin dhe shoqërinë, që vendos në qendër drejtësinë, barazinë dhe mirëqeverisjen. Ky vizion kërkon që të krijohen kushte për institucione të pavarura, një sistem drejtësie që funksionon për të gjithë qytetarët dhe një klimë politike që e inkurajon transparencën dhe llogaridhënien.
Kjo nuk mund të realizohet pa një partneritet të qëndrueshëm me miqtë dhe aleatët strategjikë ndërkombëtarë – në veçanti Bashkimin Evropian dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës – të cilët mbeten mbështetës kyç në ndërtimin e një shoqërie të drejtë dhe të qëndrueshme.
E ardhmja e Maqedonisë së Veriut nuk duhet të ndërtohet mbi kalkulime të ngushta afatshkurtra, por mbi përkushtimin për një shtet funksional dhe gjithëpërfshirës. Ky është momenti për të avancuar jo vetëm në aspektin teknik të reformave, por edhe në kuptimin më të thellë të kulturës politike, të dinjitetit institucional dhe të vlerave evropiane që e përmbajnë një shoqëri demokratike.
Përmes kultivimit të besimit ndërmjet komuniteteve, promovimit të kulturës si instrument ndërlidhës dhe ndërtimit të një klime të favorshme për zhvillim ekonomik, Maqedonia e Veriut ka potencialin për të qenë jo vetëm një vend stabil, por edhe një model bashkëjetese dhe progresi në rajon.
Koha nuk pret. Çdo vonesë ka kosto. Ndërtimi i një vizioni të ri është një ftesë për të gjithë aktorët institucionalë, politikë dhe qytetarë që të marrin përgjegjësinë për një të ardhme më të drejtë, më të hapur dhe më të denjë për të gjithë.
Shkup, 22 prill 2025