Në 70 vjetorin e lindjes e 26 vjetorin e vdekjes (21 dhjetor 1951-18 janar 1996)
Shkruan : Ismail Gashi-Sllovia
Vetëm ai popull që veprimtarët atdhetarë, dëshmorët e martirët dhe idealet e tyre i nderon dhe i mbanë në kujtesë të përhershme. Vetëm ai popull ka vlera pozitive për të kaluarën e vetë të lavdishme kombëtare e historike, dhe ka të sigurtë rrugëtim të ndritshëm në të ardhmen. Nga këto pozicione fizike, matriale, krijuese e shpirtërore, Sot në 70 vjetorin e lindjes, e 26-të vjetorin e ndarjes fizike nga bota e të gjallëve, përkujtojmë Avdi Kelmendin. Edhe në këtë përvjetor jubilar përkujtojmë jetën dhe nderojmë veprimtarinë e tij atdhetare.
Avdiu ishte një hallkë e vargonit të atdhetarëve rezistent shqiptarë, të cilët luftuan kundër okupuesit serb në kohëra të serta e rrethana të vështira. Secili nga atdhetarët nga e kaluara jone e lavdishme, përkundër shtresimeve rënduese politike brendashqiptare të kohës, të cilat ishin pengesë e parë dhe mjafte e rrezikshme per ta tejkaluar. Atdhetarët shqiptar në Kosovë, kanë bërë përpjekje e sakrificë të mundimshme, çdo njëri prej tyre ka dhënë mund e ndjersë, ose ka derdhur gjak, apo edhe ka shtruar jetën e tij në rrugën e lirisë. Kjo sakrificë është dëshmi historike e të drejtës sonë kombetare, politike e njerëzore për jetë e liri. Sot ne këtë përvjetor jubilar, përkujtojmë vetëm njërin nga ata, Avdi Kelmendin dhe brezin e Tij të rezistencës kundër sunduesit komunist jugosllav.
Avdiu u lind më 21 dhjetor 1951 në Rinas, ish-Ribar i Vogël. Aty kreu katër klasat e para të mësimeve fillestare, për të vazhduar shkollimin e ciklit e lartë të fillores në Lypjan. Këtu Avdiu kishte fat të ketë kujdestar, arsimtarin e atdhetarin e njohur Hilmi Rakovica. Mësimet e mesme i vazhdoi në Normalen e Ferizajt. Mjedis që mundësoi ngritjen arsimore dhe kontaktin me literaturë kombëtare. Avdiu, shkruan miku i tij i djalërisë, Shefqet Rexhepi, “ishte një i ri i urtë, i dhënë me pasion pas mësimeve, i afërt, korrekt dhe i sinqertë ndaj shokëve. Gjithnjë me vullnet për komunikim të prajshëm me shokë, adhuronte muzikën dhe sportin”. Avdi Kelmendi në moshën 17 vjeçare, u dallua ndër më të zëshmit në organizim dhe pjesëmarrje aktive në Demonstratat e 27 nëntorit 1968. Me iniciativën e mësimdhënësve, ai nga Normalja kaloi në Gjimnaz, ku kreu maturën me sukses shembullor, dhe regjistroi studimet në degën e kimisë në Universitetin e Kosovës. Avdiu pati jetë relativisht të shkurtër të cilën e zhvilloi me shpejtësi rrufeje, paralelisht mbaroi studimet, u martua, krijoi familje të mrekullueshme dhe punoi në gjimnazin e Lypjanit. Kudo që qëndroi e kudo që punoi, shpejtë zgjeroi rrethin e veprimtarëve për çështjen kombëtare. Në arsim u dallua mësimdhënës shembullor, i afërt me kolegët dhe i dashur për nxënës. Në fabrikën “Minex” të Ferizajt veçohet udhëheqës i sinqertë dhe ekspert cilësor. Ndërsa, gjatë Pajtimit të gjaqeve dhe punës në Partinë Fshatare, zgjeroi dhe dëshmoi në zbatim praktik veprimtarinë atdhetare e politike në të gjitha mjediset e Kosovës.
Avdiu, “ky Sokol djalë”, siç shprehej për te Isa Demaj. Ishte më i ri nga ne, Por, ishte praktik e operuesi shembullor në veprime. Ai, që nxënës ishte lidhur me veprimtari atdhetare. Më vonë, ne jeten praktike, zgjeroi hapësira të reja në Mitrovicë, Vushtrri, Therandë, Gjakovë e më gjerë. Avdiu pjekurinë politike e mori nga literatura atdhetare e historike dhe nga shembulli praktik i patriotëve shqiptarë, si nga atdhetarët e NDSH-së, si: Adem Gllavica, Gjon Sereqi, Ajet Gërguri, Ilaz Agushi, Hysen Terpeza, Idriz Gjilani, Sali Rexha, Kadri Beba, e të tjerë. Ai vazhdimisht lidhte kohët me ngjarjet, e rolin e individit e vendoste në raport me rrethanat historike. Andaj, Avdiu, si edhe veprimtarët atdhetarë të tjerë nga ky mjedis e më gjerë, nuk dolën nga stralli, por dolën nga zjarri i traditës historike. Tek Avdiu, vihet re gatishmëria për lëvizje dhe aftësia për të vënë shpejt kontakte. Kjo kategori atdhetarësh, ka diçka të veçantë, diçka si formë vepruese për njohje e afrim të shpejtë. Ai inspirohej, formësohej e mbushej forcë nga veprat atdhetare të Bacë Adem Demaçit, Simbolit të Rezistencës, shembullit të veprimtarit atdhetar Metush Krasniqit, Prelatit të atdhetarisë; e sakrificës, Fazli Grajçevcit, mësuesit, poetit, e martirizuesit për çështjen kombëtare; Mësuesit të tij Hilmi Rakovicës, e të Isa Demaj, strategut ideal të Avdiut, që me ndjenjë atdhetarie ndezi forcat rinore në Lypjan e rrethinë. Atij i shkonte leximi i literaturës atdhetare dhe ngritja e debateve për çështjen kombëtare. Sepse, thoshte ai. Këto procese ngrisin niveli intelektual dhe pjekurinë për veprime konkrete politike e kombëtare. Madje, Avdiu e “provokonte” dialogun deri në nxjerrjen e një mendimi të pjekur.
Sipas preferencave të Isa Demajt, organizonim takime e ndeja, jo vetëm me kolegët mësimdhënës në Lypjan, nga të cilët ishte krijuar një bërthamë e fuqishme veprimi, e oganizuar nga LNCKVTSHJ ne drejtimin e Metush Krasniqit, Kryetar i Komitetit Qendror te kesaj Levizjeje, Ne Lypjan diku kah prilli i 1979, me proferencen e Isa Demajt e Shefeqet Jasharit-Streci, dhe nismes se Avdi kelemendit, Sabri Maxhunit-Novoselles e Ramadan Pllanes, imiciit praktik te Avdi Kelmendit. Ne Lypjan formohet Komiteti Qarkor ku moren angazhim: Ismail Gashi, Beqir Lecin, Banush Bytyçin, Qemail Aliun, Refik Ymeri, Muhamet Ademaj, Ilaz Zeqirin e të tjerë. Por, në takime e angazhime te Levizjes ishin edhe shoket e Avdiut nga studimet, Sherif e Abdurrahman Konjufca. Kjo formë veprimi ishte thelluar edhe ne mejdise fashtare te kesaj hapesire shqiptare me celula veprimtaresh nga nivelet studentore e rinise revulucionare, Organizimi i celulave te Levizjes u shtri edhe ne organizimin e takimeve të ngjashme me grupe nxënësish e ish-nxënësish të dalluar. Ndër ta dalloheshin Rabit Konjufca, Muhamet Ademi, Islam Miftari, Ali Zejnullahu, Aziz Hyseni, Ekrem Llugiqi, Ali Hajdini, Isuf Kelmendi e të tjerë.
Avdiu asnjëherë nuk u shkëput nga veprimet kombëtare. Ishte ndër organizatorët e LNCKVTSHJ për shprehjen e revoltës shqiptare, kundër vizites së Titos më 1979, që njëkohësisht ishte vizita e tij e fundit në Kosovë. Revolta mori shtirje thuaja në mbarë Kosovën dhe kishte qëllim te shpreh pakënaqësinë e popullit shqiptarë kundër sistemit komunist. Për këtë revoltë, pushtetarët komunist sllav dhe kuadrot shqiptare, te cilat ende verbërisht i shërbenin këtij sistemi, ndëshkuan me arrestime të shumta rininë dhe inteligjencën e shqiptare. Me arrestime, tortura policore u tajtuan mbi katerqind te rinj intelektual, student e rini atdhetare shqiptare, Me dënime me burgim të rëndë, në maj 1980 u dënuan keta pjesëtarët te Lëvizjes Nacionalçlirimtare të Kosovës dhe Viseve të tjera Shqiptare në Jugosllavi Avdiu, Isa Demaj, Shefqet Jashari, Ramadan Pllana, Abdyl Lahu, Skënder Jashari, Sylejman Quqalla e Hysen Gërvalla. Por, fatmirësisht nga konspiracionit i qindra veprimtareve te arrestuar nga arestimit e turtures policore i shpëtoi Lideri i Levizjes Metush Krasniqi, Ndersa Jusuf Gërvalla e Sabri Novosella, ju larguan kapjes nga UDB-ja. Keto ngjarje ndikuan në përshpejtimin e Pranverës së Madhe të 1981, ngjarje të cilat u rritën në masë e cilësi, dhe furishëm goditën me grushtin rrënues themelet e sistemit të dobësuar totalitar komunist Jugosllav. Pranvera e madhe 1981, edhe brenda vetë shqiptarëve rrafshoi shtresimet politike nga e kaluara komuniste.
Atë mot Avdiu gjendej në vuajtjen e dënimit, nga ndien këtë vrull të madh kombëtar, ai përtëritet fizikisht e forcohet shpirtërisht. Prapa grilave të burgosurit politik shqiptarë, përmes leximit, bisedave tematike, shkrepnin ide për lëvizjen e popullit për liri e pavarësi, Sepse, vazhdimi i përshkallëzuar i proceseve kërkonte përvojë e bashkërenditje. Por, paraprakisht duhej herrur nga trualli i kombit dukuritë negative, që të huajt i kishin mbjellë si mish dhie në qenien tonë kombëtare.
Avdiu pas kthimit nga burgjet serbe, erdhi edhe më i fortë. Shpejt dhe në hollësi, u njoh me ngjarjet e 1981, me veprimtarët dhe kërkesat që ende nuk ishin përmbushur. Që nga ditët e para të 1990, parandjeu frymëmarrjen shpirtërore të popullit, ndiente situatat e krijuara dhe vëzhgonte me vëmendje të përkushtuar zhvillimin e proceseve. Veproi në Lëvizjen për Pajtimin e Gjaqeve. Më 2 shkurt 1990, në varrimin të dëshmorit Xhevdet Breznica, Avdiu me bashkëveprimtarë të tjerë. Ne nderim te deshmorit Xhevdet Braznica dhe ne pranin e mija pjesemarresve ne varrim, kreu pajtimin e dy familjeve te hasmuara ne Dobraje te Madhe. Këtu ai shprehu ashpër revoltën e pakënaqësisë shqiptare ndaj pushtuesit vrastar serb.
Ndërsa, me fillimin e proceset demokratike, krijimin e partive politike, Avdiu Kelmendi zgjidhet Kryetar i Partisë Fshatare-Dega në Lypjan. Gjithnjë në angazhim të ruajtjes së unitetit mes shqiptarëve dhe subjekteve partiake, për Nje mandat sipas rendit, udhëhoqi Këshillin Koordinues të Partive Politike Shqiptare për trevën e Lypjanit. Avdiu natyrshëm për çdo front, që kërkonte populli, ishte luftëtar i orëve të para.
Nga lindja e Avdiut kanë kaluar 70 vjet, ndërsa nga ndarja e tij fizike,vdekja e Tij ne Beograd me, 18 janar 1996, jemi larguar tash 26 vjet. As njëra e as tjetra periudhë kohore, nuk është e madhe për historinë e një populli. Megjithatë, për kaq kohë, veprimet politike e ushtarake në Kosovë, sollën një realitet krejtësisht tjetër. Këtë mot të uruar e kurorëzoi Ushtria Çlirimtare e Kosovës, e cila të pamundshmen e aspiruar 20 shekuj, e bëri realitet. Kemi bindje, se shpirti i gjithë atdhetarëve do ta ketë ndier këtë ndryshim të mrekullueshëm, do ta ketë dëgjuar zërin e tytave të luftëtarëve të lirisë.
Avdiu dhe atdhetarët të tjerë, nga varri dëgjuan krismat e pushkëve legjendare të Adem e Hamëz Jasharit, Fehmi e Xhevë Lladrovcit, Zahir Pajazitit e Edmond Hoxhës, Agim Ramadanit e Luan Haradinajt, Ismet Jasharit e Mujë Krasniqit e qindra e mija luftëtarëve të lirisë. Dëshmorët dhe martirët e kombit, do kenë ndier kthimin dhe pamjen madhështor të shqiptarëve nga golgota. Kthimit monumental, pas fitores madhore të Lirisë së kërkuar, më shumë se një shekull. Shpirti i gjithë veprimtarëve atdhetarë edhe i Avdiut, është qetësuar vetëm pas, 17 shkurtit 2008, kur Kosova shpalli pavarësinë për të cilën është bërë shumë mund, është derdhur shumë djersë e gjak, dhe në rrugen e lirisë janë shtruar shumë jetëra shqiptare. Vetëm tash në Republikën e Kosovës së lirë, demokratike e sovrane Avdiu dhe veprimtarët tjerë atdhetarë pushojnë të qet, vetëm tash kur atdheu i tyre është i lirë dhe populli i tyre jeton në liri.
Liria e Kosovës dhe shtetësia integruese, tash e njohur ndërkombëtarisht, përfundimisht qetësuan varrin dhe shpirtin e Avdiut, ashtu siç qetësuan gjithë shpirtrat e dëshmorëve e martirëve të rënë për liri. Njëkohësisht, qetësuan shpirtrat e patriotëve të gjithë brezave e kohëve, atdhetarëve të vdekur për liri të Kosovës. Sepse, Shpirti i dëshmorëve, martirëve dhe gjithë veprimtarëve atdhetarë, qetësohet vetëm atëherë. Kur toka dhe populli i tyre jetojnë të lirë, dhe vetëm atëherë, kur ndërgjegjja e të gjallëve, i qon në vend amanetet e tyre.
