I dashur Ag Apolloni,
libri Juaj “Një fije shprese, një fije shkrepëse” më erdhi në vigjilje të Festës së Pavarësisë së Kosovës, 17 Shkurt, si një ogur që më gëzoi dhe
më mallëngjeu që kur mora ndër duar zarfin me adresën e Universitetit të Prishtinës, Rruga “Eqrem Çabej”, me ato pulla postale aq paqësore të shtetit të Kosovës, që sa luftë dhe gjak u desh të arrihej në këtë adresë. Dhe e ndjeva si një kumt që s’erdhi rastësisht në këtë ditë, prandaj lashë çdo punë e plan dhe e lexova dokuromanin Tuaj, siç e quani, dhe sapo e mbarova.
Faleminderit dhe përgëzime, ju them së pari, megjithëse nuk do të donim të kishte romane të tilla të rëndë, tragjikë, e kam fjalën që të mos ndodhnin më në jetë, por Ju që në faqet e para tregoni se ngjarje të tilla janë të lashta sa vetë historia e njeriut. Duhet të dimë të përballemi. Dhe e nisni me Eskilin, atin e tragjedisë, dhe mbërrini në Gjakovë sot, me ato nëna tragjike që pushtuesi fqinjë u vrau djemtë e bashkëshortët dhe i shndërroi në Niobe mitologjike.
Keni shkruar një roman tronditës, me dinjitetin e dhimbjes, me madhështinë e brendshme të nënave të Kosovës, denonconi krimin e madh, siperan ndaj cinizmit intelektual, që i ngashnjen vuajtja e të tjerëve për ta shkruar sa më parë, ajo përqarje gjasme poetike, me skandale për të bërë përshtypje, etj, etj. Romani Juaj është serioz, nëse na lejon ta themi teoria e romanit, qê e arrijnë shkrimtarët seriozë, që dinë të kujtojnë, të duan e ta ndjejnë dhëmbjen, jo si estetikë, por si plagë. Aty nuk qan askush që ta shohin, por ama shenjat e pikësimit në tekst më janë dukur se kanë format e lotëve. Aq sa ç’ka frymë biblike dhe urtësi të Kuranit, ka dhe epikën e lahutës fishtiane. Është roman i gravurës së një mendimi stoik, i ndjenjës së qëndresës më shumë dhe i pritjes së mynxyrshme, që edhe duke lënë shumëçka, ka dashur të jetë një altorelief, ngjarje pa lëvizje, pra e qëndrueshme e asaj që ndodhi në Kosovë në fund të shekullit XX,
mbi të gjitha një himn për nënën shqiptare atje.
Na jepni nëna të mira që të bëhemi fëmijë të mirë, thoshin latinët.
Unë po them se ju, bijtë e bijat e Kosovës, jeni të mrekullueshëm,
ju duam shumë…
Do desha ta mbyll duke e përsëritur dhe me Ju si profesor i letrave në Universitetin e Prishtinës, që letërsia shqipe e pas ‘90 është më e mirë, ajo u shkëput nga festa e rremë e socrealizmit, diti të tregojë me art atë që kishte qenë e ndaluar traumatikisht, burgjet dhe internimet në Shqipërinë e diktaturës dhe atë të luftës dhe të krimeve të pushtuesit në Kosovë, duke e universalizuar madje, por shpesh intekektualët tanë dhe institucionet tona i mbitërheq “gulagu” dhe “holokausti”, kur është “i huaj”, ai sollzhenician sovjetik a i nazifashistëve gjetiu, që natyrisht ato janë vuajtje e njeriut, nuk janë të huaja dhe duhet rënë në gjunjë para tyre, por duke mos harruar Tivarin tonë, masakrën e atjeshme, kampin e Tepelenës, burgjet e Burrelit, Spaçit, etj, Reçakun si varr masiv i hapur, Prekazin heroik, etj, të pushkatuarit tanë, jemi komb martir.
Edhe romani Juaj është libër i kujtesës, ne jemi ajo që kujtojmë, thoshte poeti
i madh Mario Luzi, dhe mua më pëlqen ta kujtoj shpesh këtë.
Jo thjeshtë vetëm ta tregojmë vuajtjen, por ta shndërrojmë në përvojë dhe vlerë, ata që bënë krime t’i burgosim nëpër romanet tona, kjo na takon ne më shumë, jo me urrejtje, por me dhimbje, edhe me dashuri, plagët t’i kthejmë në brilantë.
Prandaj dhe e çmoj romanin Tuaj dhe s’kishte si të mos e lexoja të gjithin në ditën e shpalljes se Pavarësisë së Kosovës tonë, kur Bota është prapë e shqetësuar, në prag luftrash të tjera e revanshesh…
Të mbrohemi ne edhe duke sulmuar me librat tanë. Por sot gëzuar Festën!
Juaji,
Visar Zhiti
Chicago, 17.02.2023
