( Shënime për librin me të njëjtin titull të Shefqet Saliut.)
VERI TALUSHLLARI
Të shkruash për legjendat e shkuara, ngjarje, vënde, njerëz…kërkon guxim, mes të tjerash.
Por të shkruash për legjendat e gjalla,që zhvillohen para syve të tu, oh, kërkohen shumë, shumë gjëra.
Guxim po e po, vullnet, dije, informacion, mëndje e hapur, talent, pastaj punë, punë,punë…
15 vite punë ju deshën studiuesit Shefqet Saliu të na japë në rreth 770 faqe, librin “Mërgata Legjendare e Amerikës”. Dhe tani ne kemi në dorë një Legjendë Shqiptare, një tregim i parë nga shumë kënde për një prej pasurive më të çmuara të Kombit tonë: Mërgatës Amerikane.
Kur e përcaktova autorin si “studiues”, ndoshta u tregova i padrejtë, apo pjesërisht i saktë. Pasi do të duhej të thosha “historiani”, “shkrimtari”, “gjeografi”, “staticieni”, e mbase do të duhet të shtoj edhe qytetari,prindi, gjyshi… Sepse në këtë libër do të gjeni një përshkrim të Mërgatës Shqiptare të Amerikës të parë nga shumë kënde, dhe autori ka përdorur me mjeshtëri një arsenal të tërë armësh ( po të flasim me gjuhën e profesionit bazë të autorit të librit, i cili, sikurse dhe autori i këtij shkrimi, vjen nga bota ushtarake), por sigurisht flasim për armët krijuese letrare, stilistike, figurative.
Libri hapet me një pjesëz nga shënimet e Faik Konicës ku ai thotë një të vërtetë të dhimbshme, që kushdo që fati e bëri mërgimtar e di dhe e ka në shpirt:” Duhet të jesh jashtë Shqipërisë, e të jesh larg, për të kuptuar se ç’forcë e ç’ bukuri të ëmbël ka për veshët kjo fjalë: “Shqipëri!”
E pastaj lexuesi i hyn një rrugëtimi të gjatë, por jo të lodhshëm, nga ka kaluar dhe vazhdon të ecë komuniteti shqiptar- amerikan. Që nga fillimet. Nga shqiptari i parë i dokumentuar, Koli (Nikolla) Kristofori,(1884), por që edhe ai pati paraardhës dikë që pasi shkeli në Amerikë, iku në Argjentinë, madje para tyre ka qënë për pak kohë edhe Anastas Kullurjoti, e akoma para tij arvanitas e arbëreshë që nga fillimet e 1800s, e deri në ditët tona, 2020.( Autori shkruan madje edhe për COVID-19 dhe kontributin e mjekëve, farmacistëve dhe shkencëtarëve shqiptaro-amerikanë në luftën ndaj kësaj pandemie).
Lexuesi, nëpërmjet këtij libri, -një nga përpjekjet më serioze dhe më të plota të jetëshkrimit të emigracionit shqiptar në Amerikë-, do ta njohë mërgatën dhe vendin ku ajo jeton e zhvillohet, siç thashë, nga shumë kënde. Autori përshkruan Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe kombin amerikan, qytetet dhe shtetet, rajonet dhe terrenin, përshkruan vende dhe ngjarje, personalitete politikë e historikë, njerëz të artit e të kulturës, veprimtarë shoqërorë e shkencëtarë, duke bërë një gërshetim mjeshtëror të aspekteve nga më të ndryshmet të të shkuarës dhe të sotmes së këtij vendi. E në këtë gjerësi vështrimi e përshkrimi, spjegohet e analizohet, tregohet dhe ekspozohet në të gjitha dimensionet Mërgata Shqiptare, historia dhe lavdia, shtrirja në kohë dhe hapësirë, emrat e mëdhenj dhe njerëzit e thjeshtë, çfarë i morën e çfarë i dhanë Atdheut të parë, tokës shqipare,çfarë i morën dhe i dhanë atdheut të dytë, SHBAve, kontributin për lartësimin e kombit shqiptar dhe krijimin në hapësirën e 100 viteve të dy shteteve shqiptare, historinë dhe rolin e shtypit dhe medias, të krijuesve dhe veprimtarëve shoqërorë, politikë, letrarë, artistikë, biznesmenëve, të shoqatave dhe organizatave atdhetare. Aty do të gjeni Nolin dhe Konicën, Belushët dhe Dua Lipën, Vatrën dhe Diellin, Illyrinë dhe Bijtë e Shqipes, nolistët dhe zogistët, Thomas Stefanin dhe Enver Hoxhën, partizanët dhe ballistët, të majtë e të djathtë, gjyshërit dhe nipat e mbesat, sukseset dhe dështimet për ruajtjen e gjuhës, grindjet,marveshjet e mosmarveshjet, UÇKnë dhe dëshmorët e saj, dollarët dhe ndihmat e tjera…Gjithçka që kjo Mërgatë ka bërë për rritjen e vet dhe kujdesin për Nënën!
Një libër voluminoz, me vështrimin në mbi 150 vjet të shtrirë në tre shekuj, me një galeri pafund ngjarjesh e personazhesh, datash e vendesh, autori, me një shkathtësi të admirueshme, e ka bërë të lexueshëm lehtë. Ai kalon nga një situatë në tjetrën me lehtësi, aty spjegon historinë, e dy paragrafe më tutje një bisedë me mbesat, aty “ vizaton” avenjutë dhe stritet e Nju Jorkut, aty tregon kontributin e “x” dege të Vatrës dhe kush dha më shumë në fushatën e 3 qershorit 1917 “ Jepni për Nënën!” nën ritmin e vargjeve të Nolit “Mbahu Nëno, mos ki frikë/ Se ke djemtë në Amerikë!”. Vargje që për çudi edhe pas 100 e më vitesh, tingëllojnë bukur, ndihen aktualë, ngjallin emocion, dhe në raste kur Atdheu ka patur nevojë, le të quhet Shqipëri a Kosovë, MV a MZ, mjaft që bukës i thuhet bukë e ujit ujë, bijtë e bijat e Nënës kanë hapur zemrat dhe portofolet. Le të ishte 1917 apo 1999, e rastet më të fundit janë duke u zhvilluar para syve tanë me ndihmat për tërmetin e 2019s dhe pandeminë, për të cilat autori jep informacion të gjerë.
Autori, me këmbëngulje dhe pasion, e ka hedhur vështrimin jo vetëm në komunitetet e mëdha të shqiptarëve, që gjenden në Bregun Lindor, në Nju Jork a Boston, Detroid a Filadelfia, Nju Xhersi a Konektikat, por në çdo shtet të SHBAve, deri në Alaskë e Hawaiin e largët. Ai përshkruan festat dhe ditët e zakonshme, punën dhe pushimet, gjendjen dhe problemet e shoqatave dhe organizatave, jetën familjare dhe shoqërore, liderët dhe yjet, heronjtë dhe shkencëtarët, librat dhe mediat…Asnjë aspekt i jetës nuk i shpëton.
Pra një libër i plotë, shumë informativ dhe i shkruar bukur, me kulturë, dije dhe pasion.
Shefqet Saliu kështu na ka bërë ne, pjestarëve të Mërgatës Amerikane, të ardhur në kohë e nga treva të ndryshme, në moshë e për arsye gjithashtu të ndryshme, të gjejmë veten tonë në faqet e librit. Çdo pjestar i këtij komuniteti, le të jetë i moshuar a fëmijë shkolle, doktor shkencash a mirëmbajtës ndërtese, biznesmen a aktor filmash, është aty dhe duhet ta lexojë këtë libër.
Një libër që i bën nder dhe vërtet e pasuron bibliotekën e çdo shtëpie shqiptari në Amerikë.
Nju Jork, 3.8.2021
