Filmi dokumentar nga shqiptari Abidin Dino dhe anglezi Ross Devenish
Beqir Sina, New York
Në moshën 10 vjeçare, mburrja me bashkëmoshtarët e mi në atë kohë, ishte se kush i shikonte i pari dhe më shumënë kinema një film të huaj, film me emër të madh dhe aktorë të mëdhenj me famë botërore të asaj kohe.
Njeri prej këtyre filmave që po më rikthen në kujtesen time, ishte filmi argëtues – anglez “Goal -Gol!”. Film ky që e kisha parë 6-7 herë dhe ishte nga filmat e mëdhenj atëhere.
Këta filma shfaqeshin disa herë, mbasdite deri në mbrëmje.
Në Savër- Lushnje, një ish kamp interrnimi, që ishte dhe një nga vendet më me kulturë në Shqipëri, banorët e saj, i kishin filmat, teatrot, festivalet e muzikes, sportin dhe librat, diskutime të çdo mbremje në sheshin para dyqanve të Savrës.
Mirëpo jo vetëm nga fëmijët, të rinjët e të rejat, por nga të gjtha moshat, gra dhe burra, nga Saranda, Gjirokastra, Permeti, Skrapari, Vlora, Berati, Fieri, Korça, Elbasani, Tirana, Durresi, Shkodra, Dibra, Tropoja, Mirdita, Kukesi, dhe e gjithë Shqipëria.
Kurse, ai që më solli në këto kujtime nosltagjike, ishte një shkrim nga Enciklopedia e Saimirit… Abidin Dino, të regjisorit shqiptar i filmit të famshëm “Goal” për Botërorin “Angli 1966”, shkruar nga Saimir Z. Kadiu, pra, filimin “Gol” që e kam parë në kinemanë “Liria” e Lushnjes, disa herë.
Dhe, sot, po lexoja një revistë amerikane, ku shkruej për filimin Goal-Gol 1966.
Aty thuhej se ky film-dokumentar argëtues i turneut të Kupës Botërore të Futbollit të vitit 1966, konkuroi në atë kohë në 15 vendet që konkurronin për çmimin më të lakmuar të sportit në botë.
Nigel Patrick, ka rrëfyer, me komentin e dhënë nga Brian Glanville, për revistën amerikane “Sport Illustrated”: “Producenti ekzekutiv shpenzoi 336,000 dollarë për produksionin dhe përdori 117 kamera për të regjistruar gati 48 orë veprim. Katër redaktorë u punësuan për të krijuar funksionin përfundimtar 108-minutësh”.
Revista shkruan se herën e parë që Steve Singer, pa filmin Goal!, të Ross Devenish dhe Abidin Dino për Kupën e Botës 1966, ishte viti kur doli.
“Mendova se ishte një film i mrekullueshëm, por sporti nuk kishte shumë rëndësi për mua”, shpjegon ai.
Që atëherë, Springer, tani 76 vjeç, ka rënë në dashuri me futbollin dhe e ka parë filmin dy herë të tjera, së fundmi si pjesë e Ethet e Futbollit të Akademisë së Muzikës në Brooklyn! programi, i cili kishte festuar fillimin e Kupës së Botës 2010 me një seri filmash futbolli, duke përfshirë “Zidanin e mirënjohur të Douglas Gordon: një portret i shekullit të 21-të”, dhe dokumentarin e Maradonës 2006, “Maradona: Fëmija i Artë”.
“Dhe ai nuk është vetëm. Futbolli, dhe Kupa e Botës në veçanti, është një lajm gjithnjë e më i madh në Nju Jork. Nga baret që shfaqin lojëra deri tek reklamat e lojërave ushqimore për konkursin e ardhshëm dhe numri në rritje i fëmijëve amerikanë që veshin fanellën e kombëtares, është e qartë se ditët kanë kaluar shumë kur përmendja e Kupës së Botës shkaktoi vetëm një ngritje supet e hutuar” ka thënë njujorkezi i famshëm i filmave Steve Singer, per “Sport Illustrated” .
Ai ka thënë se vetë festivali i mini-filmave tërhoqi një turmë eklektike. Filmi “Zidane”, tashmë një sukses tjeter, që kur u shfaq për herë të parë në BAM, shiti më shumë bileta, thotë kuratori Jeff Perlin, por të gjitha nga më të voglat (Franca me natyrë të ëmbël “Here We Come!” e cila ndjek një grup tifozësh austriakë në Kupa e Botës 1998) deri në më të fuqishmit (Fahrenheit 2010), që hedh një sy kritik mbi efektin e vërtetë të kompeticionit në Afrikën e Jugut), kanë pasur tifozët e tyre.
Ndërsa për disa filmat e shfaqur ishin thjesht një dritare interesante për sportin botëror, për të tjerë ka një jehonë më të gjerë. Yakov Keiserman pa Golin për herë të parë! si i ri në Rusi. “Kam ardhur sot për arsye nostalgjike”, kishte thëneë ai.
“Më kujtohet Kupa e Botës 1966, jo vetëm për shkak të fitores së Anglisë, por sepse Bashkimi Sovjetik, përfundoi i katërti. Është interesante për mua se sa shumë ka ndryshuar loja dhe sa ka ndryshuar bota gjithashtu.”
Abidin Dino Shqiptari çam i Turiqisë:
Dino, ishte një nga mjeshtrat e pikturës moderne turke, me i madh piktor turk i shekullit XX, shkruan në Enciklopedia e Saimirit… Abidin Dino, të regjisorit shqiptar i filmit të famshëm “Goal” për Botërorin “Angli 1966”, shkruar nga Saimir Z. Kadiu,.
Ai thotë se Dino, ka lindur nл Stamboll ne nje familje me origjinл shqiptare nga Зameria. Gjyshi i tij ishte Abidin Dino. Nje personalitet i madh i kohes…njekohesisht edhe themeluesi i burses se Stambollit.
Ndërsa simbas tij, Babai i Abidin Dinos se ri ishte Rasih Dino (1865–1928), Firmetar i Pavarsise me 28 nentor 1912.
Nl vitin 1913, Rasih Dino ishte kryetar i delegacionit t Shqiperise se Ismail Qemalit ne Londer ne kohen e nenshkrimit te Traktatit te Londres, i shoqeruar nga Mehmet Konica dhe Filip Noga.
Ky delegacion i paraqiti kryetarit të konferencës se Londres, ministrit të Punëve të Jashtme të Perandorisë Britanike, Eduard Greit vijën e kufirit shtetëror të viseve etnike shqiptare, një pasqyrë të hollësishme të brenda terroritoreve, mbi përbërjen e popullatës që banonte ne Çameri.
Artisti i ardhshem jetoi bashke me familjen e tij ne Zvicer dhe France deri ne moshen 12 vjeç, shkruan në Enciklopedia e Saimirit… Abidin Dino, të regjisorit shqiptar i filmit të famshëm “Goal” për Botërorin “Angli 1966”, shkruar nga Saimir Z. Kadiu,..
Ndërsa, portali i njohur i artistëve “FamousPainters.net” shkruan se “Dihet se bota e artit shfaq artistë të mëdhenj nga fusha të ndryshme, ka pasur shumë pak artistë osmanë që kanë arritur të bëjnë ndikim dhe Abidin Dino ishte një prej tyre.
Në moshën 20-vjeçare Dino themeloi grupin D të artistëve dhe gjashtë vjet më vonë themeloi Grupin Liman.
Me pak fjalë, nuk kishte fund për atë që Dino nuk mundi të realizonte. Artisti turk ishte një nga importuesit më të mirë të Turqisë në botën e artit. Dino konsiderohej si një nga mjeshtrit e botës së artit modern turk.
Ai ishte një artist aktiv për 60 vjet, koleksionet e tij varionin nga skicat, pikturat e deri te muralet. Veprat e artit të Dino-s shpesh përshkruajnë jetën plot ngjyra dhe emocionuese që ai jetoi, ai u lavdërua, u internua, u vlerësua, u shpërblye, u kritikua – një sagë e pafund e jetës së tij, për të cilën Dino u bë i njohur përveç artit të tij.
Abidin Dino lindi më 23 mars 1913 në një familje artdashës me origjinë shqiptare,(Çamëria, sh.im.). I inkurajuar nga familja e tij, Dino filloi të vizatonte që në moshë të vogël. Familja e tij u zhvendos shumë gjatë viteve të kulmit të fëmijërisë së Dinos, nga Zvicra në Paris përpara se të vendosej përsëri në Turqi. Ky ekspozim i kulturave dhe stileve të ndryshme të jetesës do të vazhdonte të luante një rol të madh edhe në artin botëror.
