Shkruan: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik *
Teksa i afrohemi një vjetorit të shpërthimit të Covid-19 këtu dhe në të gjithë globin, një pyetje mbetet po aq e rëndësishme si sot dhe për muaj me radhë: “kur do të kthehet jeta në normalitet” ? Kjo është pyetja që unë i kam bërë vetes dhe më është bërë edhe nga të tjerët, që kur shpërtheu pandemia Covid-19. Për pjesën më të madhe të vitit 2020, përgjigjja e kësaj pyetje ishte e paqartë: Jeta do të kthehet në “normalitet” kur të arrijmë imunitetin e tufës – kur të paktën 65 deri në 70 përqind e popullsisë është imune ndaj korona virusit. Askush nuk mund të jepte një parashikim të qartë se kur do të ndodhte kjo. Në një kohë kur është e vështirë të sugjerosh një periudhë specifike kur normaliteti do të kthehet, një skenar i veçantë po shfaqet në horizont. Skenari “i mirë”: imuniteti i tufës arrihet deri në verë, kryesisht përmes vaksinimeve. Për të pranuar një të vërtetë të dhimbshme, nuk ka asnjë rezultat “të mirë” në një pandemi që tashmë ka vrarë më shumë se 490,000 Amerikanë dhe më shumë se 2.5 milion njerëz në mbarë botën. Trendet në shifrat e fundit në Shtetet e Bashkuara (SH.B.A.) tregojnë një ulje prej 75 përqind të niveleve të infeksioneve nga kulmi i të gjitha infeksioneve ditore të më shumë se 300,000 rasteve më 8 janar 2021. Në këtë shkrim, unë përshkruaj pesë arsye pse pandemia do të përfundojë gjatë muajve të ardhshëm të verës – të paktën në SH.B.A ku unë jam më i njohur me zhvillimet aktuale rreth pandemisë globale.
PESË ARSYE PSE PANDEMIA DO TË PËRFUNDOJË GJATË VERËS
Së pari, vaksinimet po përshpejtohen. Që nga dat 20 shkurt, më shumë se 60 milion amerikanë kanë marrë vaksinën kundër Covid-19. Kjo përfaqëson 17.8 doza të administruara për çdo 100 njerëz. Shkalla e vaksinimit do të vazhdojë të përshpejtohet, pasi Moderna dhe Pfizer janë zotuar të sigurojnë edhe 200 milion doza shtesë përtej planeve të tyre origjinale, dhe ndërsa shtetet bëhen gjithnjë e më të sofistikuara në logjistikën e tyre dhe shtrirjen në planet e tyre që të vaksinojnë sa më shumë njerëz, sa më shpejt të jetë e mundur.
Së dyti, vaksinat e reja janë duke u rishikuar dhe do të jenë në dispozicion në javët e ardhshme. Johnson & Johnson, Novavax dhe AstraZeneca po prodhojnë vaksina konvencionale, të cilat shpërndahen më lehtë sesa vaksinat ekzistuese të bazuara në mARN nga Moderna dhe Phizer. Së bashku, këto kompani farmaceutike janë zotuar të sigurojnë qindra miliona doza vaksinash në botë, duke sugjeruar se do të kemi doza të mjaftueshme për të vaksinuar çdo të rritur në SH.B.A. deri në verën e vitit 2021.
Së treti, e vërteta e zymtë është se më shumë njerëz po fitojnë imunitet natyror nga infeksionet e koronavirusit. Deri më tani më shumë se 28 milion Amerikanë kanë testuar pozitivisht për virusin, dhe ekspertët e shëndetit publik besojnë se shumë herë më shumë janë infektuar pa një test konfirmues dhe shpesh herë pa simptoma. Ndërsa nuk është saktësisht e përcaktuar se sa do të zgjasë imuniteti i tyre, e mira është që ata janë një popullsi në rritje me të paktën një nivel mbrojtjeje. Duke shtuar të gjithë këta faktorë, ne tashmë mund të kemi 1/3 e popullsisë amerikane me imunitet natyror (përmes infeksionit) ose të fituar (përmes vaksinës) ndaj këtij virusi.
Së katërti, edhe nëse variante të reja të koronavirusit provojnë se janë në gjendje të infektojnë pacientët e vaksinuar, vaksinat tona ekzistuese ende duket se parandalojnë Covid-19 të kthehet vdekjeprurës. Sipas të dhënave shkencore, edhe pse vaksinat mund të mos parandalojnë infeksionet në të gjithë njerëzit, është treguar se ato do të parandalojnë raste të rënda dhe vdekje nga Covid-19.
Më në fund, pranvera po vjen, dhe përvoja e vitit 2020 sugjeron që infeksionet e koronavirusit do të bien kur moti të ngrohet. Brenda pesë-gjashtë javëve, moti do të përmirësohet në pjesë të mëdha të vendit. Njerëzit do të jenë në gjendje të mblidhen përsëri jashtë, duke zvogëluar tundimin e tubimeve të brendshme më të rrezikshme. Ky efekt sezonal, kur kombinohet me rritjen e normave të vaksinimit, do të bëjë që infeksionet të bien. Kjo, nga ana tjetër, do të zvogëlojë nivelet e zënies së spitaleve, të cilat do të ndihmojnë ofruesit tanë të kujdesit shëndetësor të ofrojnë kujdes me cilësi të lartë për çdo pacient, duke ulur më tej shkallën e vdekjeve.
Globalisht, pandemia nuk ka të ngjarë të përfundojë aq papritur, por më ngadalë, vend për vend, rajon për rajon, pasi secili shtet rrit kontrollin e tij mbi Covid-19 dhe e shtyn virusin drejt niveleve të eliminimit. Kombet e zhvilluara do ta arrijnë këtë përmes vaksinave (duke përfshirë ridizenjimin dhe rishpërndarjen e tyre të vazhdueshme) dhe trajtime më të mira mjekësore. Vendet më pak të zhvilluara dhe më të varfra do të përpiqen të arrijnë hapat dhe do të përballen me valë të përsëritura dhe ndezje deri sa të marrin mbështetjen e kërkuar për një kontroll të mirë. Mjerisht, kjo është historia e shëndetit global: probleme që menaxhohen fillimisht dhe më pas harrohen shpejt.
NJË MBROJTJE KOLEKTIVE
Vaksinimet mbrojnë nga Covid-19 brenda disa javësh nga marrja e të dhënave. Por nëse vetëm disa njerëz në një komunitet vaksinohen, virusi mund të vazhdojë të përhapet pa kontroll. Ndërsa më shumë njerëz marrin vaksinën, grupe njerëzish fillojnë të ndërtojnë një mbrojtje kolektive kundër virusit. Pasi një pjesë e caktuar e një popullate të jetë bërë imune ndaj një virusi, një shpërthim do të ndalojë të rritet në mënyrë eksponenciale. Mund të vazhdojë të ketë raste të reja, por çdo rast i ri do të ketë më pak të ngjarë të fillojë një zinxhir të madh infeksionesh. Koncepti njihet si imunitet i tufës. Shkencëtarët e përkufizojnë atë si pikë kur shpërthimet e reja nuk mund të mbështeten më. Për shembull, edhe nëse ka një tufë rastesh në një komunitet të pavaksinuar, imuniteti i tufës e parandalon atë të valojë në të gjithë vendin.
Para vaksinimit, proteinat me gjemba në sipërfaqen e koronavirusëve kapen në qelizat njerëzore, i rrëmbejnë ato, i përdorin ato si fabrika për t’u replikuar dhe më pas i lënë të vdesin. Tani, pas vaksinimit, kur armiqtë me gjemba pushtojnë mushkëritë, ato kapërcejnë qelizat tona, pa mundur të kapen. Ato janë shënuar për shkatërrim, së shpejti do të rrethohen dhe eliminohen nga antitrupat tanë që janë iniciuar nga vaksina. Megjithëse disa mund të shpëtojnë përmes rrugëve të frymëmarrjes, ata përballen me të njëjtën mbrojtje në shënjestrën e tyre të ardhshme. Kjo do të shënonte fundin e virusit-fundin e pandemisë së koronavirusit. Dhe kështu do të ndodhë në Shtetet e Bashkuara. Ndërkohë, ndërsa shohim një dritë në fund të një tuneli të gjatë dhe të errët, ne vazhdojmë të mbajmë maska dhe të shmangim mbledhjet e mëdha, dhe numrat Covid-19 bien në mënyrë të qëndrueshme pas një serie valësh në fillim të këtij viti. Përfundimisht, ndërsa gjithnjë e më shumë njerëz zhvillojnë imunitet përmes ekspozimit dhe vaksinimit, dhe sa më e rëndësishme, trajtimet bëhen më efektive, Covid-19 mund të tërhiqet në tufën e sëmundjeve të zakonshme, një ftohje e thjeshtë sezonale e zakonshme dhe e padëmshme, që shumë e marrim çdo dimër.
* Nënkryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës -VATRA