Përkthimi: Telegrafi.com
A ka filluar dikush të mendojë se si Shtetet e Bashkuara dhe Evropa po kthehen në një parodi të vetvetes? Nga njëra anë, ShBA-ja ka përqafuar sërish “Perëndimin e Egër” – të stuhishëm, individualist dhe të pamëshirshëm në pragmatizmin e vet. Nga ana tjetër, Evropa po thellon më tej një qasje teknokratike, të bazuar në konsensus dhe të fiksuar pas rregulloreve. Gjërat në Evropë ecin aq ngadalë saqë pjesa tjetër e botës po ecën përpara me shpejtësi, dhe prapëseprapë shumë prej liderëve të kontinentit nuk duken të shqetësuar.
Nga kapitalizmi kauboj te marrëveshjet për klimën, dallimet duken të papajtueshme. Dhe, sigurisht, nuk mungon komentimi për çarjen e supozuar të përhershme në aleancën midis ShBA-së dhe Evropës, të cilën thuhet se po e mbikëqyr Donald Trump – gjë që i shkon përshtat Vladimir Putinit.
Megjithatë, kjo përçarje transatlantike ka gjasë të jetë vetëm e përkohshme.
Në fakt, tensionet e tanishme transatlantike dhe resetimi i detyruar mund të jenë një bekim i maskuar. Prej dekadash, marrëdhënia ShBA-Evropë ka ngecur në një kuadër anakronik të pasluftës së Dytë Botërore, me Evropën të varur shumë nga garancitë e sigurisë të ofruara nga ShBA-ja.
Kërcënimi i supozuar nga Rusia ka qenë baza e kësaj marrëdhënieje. Rënia e Bashkimit Sovjetik nxori në pah faktin se statusi i Rusisë si superfuqi ishte kryesisht blof. Megjithatë, Evropa vazhdoi të theksonte fuqinë ruse – ndoshta pjesërisht për të siguruar që taksapaguesit amerikanë të vazhdonin të financonin mbrojtjen. Edhe ushtria dhe shërbimet inteligjente amerikane kishin interes të ngjashëm për të ekzagjeruar kërcënimin rus. Edhe kjo nuk ishte për t’u habitur: nëse roli i tyre është të identifikojnë rreziqet dhe kërcënimet, atëherë pikërisht këto do t’i gjejnë.
Por, rikalibrimi është shumë i vonuar. Rusia, ndonëse ende përbën një kërcënim serioz për Ukrainën, Gjeorgjinë dhe Moldavinë, është më e dobët gjeopolitikisht se ç’ka qenë prej shekujsh. Regjimi në Kremlin, bashkë me shtetin klientelist, Bjellorusinë, përfaqëson një nga bastionet e fundit të despotizmit të shekullit XIX. Putini dhe bashkëpunëtorët e tij do të jenë plotësisht të vetëdijshëm se pushteti i tyre mund të dobësohet ndjeshëm nëse Ukraina arrin të çlirohet me sukses dhe PBB-ja për kokë banori fillon të afrohet me atë të pjesës tjetër të Evropës, duke ndjekur shembullin e vendeve të tjera të Evropës Lindore që kanë dalë nga sfera e ndikimit rus.
Kështu që, pavarësisht se Putini shtiret sikur “i ka të gjitha letrat në dorë”, këto janë kryesisht fjalë boshe. Me dy shtete evropiane që kanë armë bërthamore dhe jo më pak se katër vende evropiane me PBB më të lartë se ajo e Rusisë, Evropa është më se e aftë të marrë përgjegjësinë për mbrojtjen e saj ndaj një Rusie që është në rënie relative gjeopolitike. Nëse, natyrisht, ShBA-ja bindet të bëjë presion në këtë drejtim.
Gjithashtu, ka kuptim që Shtetet e Bashkuara të zhvendosin fokusin e tyre strategjik drejt ballafaqimit me Kinën – tani rivali i tyre kryesor gjeopolitik. Parandalimi i një krize në Tajvan është në interesin e të gjithëve, kështu që nga ky orientim i ri përfiton edhe Evropa.
Ekziston gjithashtu një prirje për të nënvlerësuar shkallën në të cilën marrëdhënia ShBA-Evropë mbetet thellësisht e ndërlidhur, pavarësisht ftohtësisë së sotme. Në aspektin ekonomik, Evropa është një nga partnerët më të mëdhenj tregtarë të Amerikës. Në aspektin ushtarak, ShBA-ja mbetet një forcë shumë më e besueshme, jo më pak për shkak të ndikimit psikologjik që ka kur vepron me mbështetjen e anëtarëve të NATO-s, si Mbretëria e Bashkuar dhe Franca.
Kështu që, edhe pse Trumpi ka kërkuar një rishpërndarje të barrës brenda aleancës, ai nuk mund t’ia lejojë vetes ta largojë plotësisht Evropën pa dëmtuar interesat strategjike të ShBA-së. Edhe nëse përpiqet, Kongresi është shumë pak i gatshëm të lejojë hapa kaq drastikë sa dalja nga NATO. Për më tepër, ndërsa anëtarët evropianë të aleancës bëhen më realistë për nevojën për të investuar në mbrojtjen e tyre, rritet edhe vlera e tyre si partnerë ushtarakë të ShBA-së.
Në mënyrë të ngjashme, qëndrimet e Trumpit për tarifat tregtare dhe për Ukrainën kanë qenë gjithmonë në kontrast me një fraksion të rëndësishëm të Partisë Republikane. Po, ky fraksion është i detyruar të rrijë i heshtur, për një kohë, por ndërsa “muaji i mjaltit” i Trumpit përfundon (ndoshta më shpejt sesa mendojnë shumica), pritet të ketë gjithnjë e më shumë rezistencë.
Disi, ironikisht, forcat e tregut mund të rezultojnë të jenë një mekanizëm edhe më efektiv për të frenuar oreksin e Trumpit për luftërat tarifore. Ende askush nuk e di çfarë planifikon të shpallë këtë javë për “Ditën e Çlirimit”. Por, përshkallëzimi i luftërave tregtare me Evropën do të dëmtonte bizneset amerikane – gjë që me shumë gjasë do ta kufizojë presidentin “e tregut të lirë” përmes vetë dinamikave që ai promovon.
Një ndershmëri më e madhe për marrëdhëniet tregtare mund të ndihmonte edhe në uljen e tensioneve. Vërejtjet e Trumpit për faktin që BE ka qenë më proteksioniste në disa sektorë (industria automobilistike, bujqësia) kanë njëfarë vlere. Një rikalibrim mund të kontribuojë në zbutjen e fërkimeve transatlantike dhe ndoshta edhe ta shtyjë Evropën drejt një proteksionizmi më të pakët.
Ndryshimet politike në të dy anët e Atlantikut ka gjasë të çojnë gjithashtu drejt një afrimi. Në Evropë, merkelizmi është në tërheqje, ndërsa populistët kombëtarë janë në ngritje. Në të njëjtën kohë, fuqitë e Trumpit mund të ketë arritur pikën e vlimit. Këto fuqi ka të ngjarë të zbehen më tej në nëntor 2026, pas zgjedhjeve afatmesme – kohë kur presidentët amerikanë, në mandatin e dytë, zakonisht fillojnë të shihen si figura të lodhura. Hendeku kulturor do të ngushtohet ndërsa politikanët e rinj dalin në skenë ose të vjetrit rizbulojnë veten.
Sigurisht, në afat të shkurtër do të ketë humbës nga kjo ndarje aktuale – dhe Ukraina është kryesorja mes tyre. Për vite me radhë pritet një lojë fajësimi publik në të dy anët e Atlantikut, për arsyet pse nuk u punua mjaftueshëm që ajo të fitonte luftën. Ishte marrëzi nga ana e Evropës të çarmatosej, të rriste varësinë nga gazi natyror rus dhe të injoronte tre presidentë amerikanë që kanë qenë të hapur për nevojën e një orientimi strategjik të ShBA-së drejt Azisë (Obama, Trump dhe Biden). Është marrëzi edhe nga administrata aktuale amerikane ta trajtojë Rusinë si një superfuqi partnere dhe të pranojë, pa nevojë, përfitimet e mëdha territoriale nga Rusia përpara se të nisin negociatat e paqes.
Megjithatë, kur të ulet pluhuri pas kësaj periudhe përshtatjeje, mund të zbulojmë se aleanca transatlantike del po aq e fortë sa gjatë Luftës së Ftohtë – jo e bazuar në mendësi kolektive, por në gatishmërinë për të përballuar të ardhmen.
Për më tepër, në vitet që vijnë, Evropa ka shanse ta vendosë veten në një pozicion për të përballuar Rusinë me më shumë vetëbesim. Teksa kjo ndodh, reliket në Moskë – të varura rëndë nga miti se Perëndimi është i dobët dhe i degjeneruar – mund të përballen me një betejë gjithnjë e më të vështirë për të mbajtur pushtetin. Si do ta justifikojë më tej Kremlini, ndaj popullit të vet, që është më mirë të jetojnë më të varfër, me më pak paqe dhe shumë më tepër viktima lufte, sesa shtetet e ish-Bashkimit Sovjetik si Polonia, Estonia apo Çekia?
Besoni ose jo, kontrolli i Putinit mbi pushtetin është më i dobët sesa mendojnë shumë vetë sot. Dikush duhet t’ia thotë këtë Shtëpisë së Bardhë.
Autori është analist gjeopolitik, autor i librit “All You Need to Know About Populism” (Shërimi i demokracive të thyera: Gjithçka që duhet të dini për populizmin)