Uashington, 19 mars 2023 – Profesori i njohur amerikan, Daniel Serwer, ka analizuar Aneksin Zbatues të marrëveshjes të dakorduar në Ohër, mes kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti dhe presidentit serb, Aleksandar Vuçiq.
Në një analizë të publikuar në Peacefare, Serwer konsideron se Aneksi Zbatues ka dy probleme të mëdha.
Së pari ai thotë se shmang formën specifike institucionale të origjinalit.
“Kjo në sytë e Prishtinës përfaqësonte një kërcënim potencial për sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës”.
Së dyti thekson se aneksi i referohet “komunitetit serb”.
“Kjo sugjeron se nuk vlen për komunat ekzistuese, por vetëm për ato brenda Kosovës që e konsiderojnë veten qytetarë serbë”.
Serwer përmend se Aneksi e detyron Kosovës që t’i fillojë menjëherë negociatat për vetëmenaxhimin e komunitetit serb në Kosovë dhe në këtë riformulim të marrëveshjes së vitit 2013.
Analiza e Serwerit
Procesi jo substancë
“Risia kryesore procedurale është inkorporimi i detyrimeve në të dy marrëveshjet në detyrimet e anëtarësimit të të dy vendeve në BE.
Marrëveshja e re parashikon gjithashtu një grup monitorimi të kryesuar nga BE. Këto dispozita kanë qenë të nënkuptuara gjatë gjithë kohës.
Më shumë e obligojnë BE-në sesa Serbinë dhe Kosovën. Për më tepër, detyrimi nuk shtrihet në njohjen e sovranitetit dhe integritetit territorial të Kosovës, pasi që marrëveshja e normalizimit nuk është në këtë pikë referimi.
Aneksi i zbatimit gjithashtu e detyron Prishtinën që të fillojë negociatat “menjëherë” për vetë-menaxhimin e komunitetit serb në Kosovë. Ky riformulim i marrëveshjes së vitit 2013 për krijimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe ka dy veçori të dukshme:
Së pari: shmang formën specifike institucionale të origjinalit. Kjo në sytë e Prishtinës përfaqësonte një kërcënim potencial për sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës.
Së dyti: i referohet “komunitetit serb”. Kjo sugjeron se nuk vlen për komunat ekzistuese, por vetëm për ato brenda Kosovës që e konsiderojnë veten qytetarë serbë.
E para është qartë në avantazhin e Kosovës. E dyta është e Serbisë, pasi eliminon detyrimet ndaj shumicës së joserbëve.
Marrëveshja e re shton të tjera bukuri procedurale. Detyrimet e marrëveshjes origjinale duhet të zbatohen pavarësisht nga të tjerët dhe nga radha në të cilën ato përmenden. Asnjë nuk duhet të bllokohet. Gjithçka është e mirë”.
Asnjë nënshkrim
“Edhe një herë presidenti Vuçiq refuzoi të nënshkruajë marrëveshjen.
Motivet e Vuçiqit janë të qarta. Ai i frikësohet reagimit të brendshëm në Serbi, ku mbretërojnë pasionet etnike nacionaliste dhe urrejtja ndaj shqiptarëve. Ai dëshiron të shmangë çdo barazi formale me dikë që do të insistojë të identifikohet si Kryeministër i Republikës (e pavarur dhe sovrane) të Kosovës (ose ndoshta edhe Kosova, preferenca shqiptare).
Zyrtarët e BE-së dhe SHBA-së do të donin që të besoni se kjo nuk ka rëndësi. Por e bën. Sipas ligjit ndërkombëtar, marrëveshjet e nënshkruara detyrojnë një shtet. Të panënshkruarat jo. Serbia mund të largohet nga të gjitha marrëveshjet me Kosovën, pasi ato janë të panënshkruara. Në fakt, nuk ka zbatuar shumë. As Kosova. Nënshkrimet do të bënin një ndryshim të madh. Prandaj Vuçiq reziston.
Amerikanët dhe evropianët i kanë bërë presion shumë Kurtit që ta obligojë Kosovën. Ata i kanë mbajtur të mirat dhe e kanë kritikuar publikisht. Kjo tregon. Ai është i gatshëm të nënshkruajë.
Brukseli dhe Uashingtoni kanë marrë një qasje të ndryshme me Vuçiqin. Gjithashtu tregon. E kanë shpërblyer paraprakisht. Askush nuk kritikon devijimin e Serbisë drejt autokracisë apo korrupsionit të saj. Të dy mirëpresin Vuçiçin dhe miqtë e tij për vizita dhe ofrojnë ndihmë të bollshme, duke përfshirë më shumë se një miliard kohët e fundit për rindërtimin e hekurudhës. Ky zbutje i jep atij hapësirën diplomatike që i nevojitet për refuzimin e nënshkrimit. Edhe konferenca e donatorëve e premtuar në marrëveshjen më të fundit është me interes margjinal, pasi Serbia ka shumicën e asaj që dëshiron tashmë”.
Çfarë mungon
“Ne gjithmonë duhet të pyesim “çfarë mungon?” Kjo është shpesh më e rëndësishme në vlerësimin e një manovre diplomatike sesa ajo që është e dukshme. Këtu janë disa elementë që mungojnë:
Nuk ka reciprocitet. Serbia merr “vetëqeverisjen” e saj për qytetarët e saj në Kosovë, por shqiptarët që jetojnë në Serbinë jugore nuk kanë asgjë të krahasueshme.
Ngacmimi i Serbisë ndaj serbëve që marrin pjesë në institucionet e Kosovës nuk përmendet. Këtu përfshihen qeveritë komunale si dhe institucionet e Prishtinës, përfshirë Forcën e Sigurisë së Kosovës.
Nuk ka afate për të arritur qëllimet e përcaktuara. Marrëveshja e zbatimit është po aq e mirë sa orari i saj.
Ndërsa një nënshkrim në këtë marrëveshje mund të jetë njohje virtuale, kjo mundësi nuk përmendet, qoftë edhe si një qëllim i largët. As nuk ka ndonjë shenjë njohjeje nga pesë mosnjohësit e BE-së.
Një marrëveshje e fokusuar në proces pa nënshkrime i lë shumë negociatave të ardhshme. Ky është më shumë tym dhe pasqyrë sesa substancë. Ka më shumë gjasa të gjenerojë konfuzion të mëtejshëm sesa paqe”, shkroi Serwer.
(Telegrafi)