Pavarësisht nga e kaluara e errët e shekullit XX, Shqipëria është tani një parajsë udhëtarësh me peizazhe të mahnitshme, bregdet dhe qytete historike, shkruan Jamie Fullerton për gazetën e njohur britanike ”The Guardian”.
”Ishte e rrallë që gazetarët vinin këtu”, thotë Elton Çaushi, kreu i operatorit turistik ”Albanian Trip”, të cilin e takoj në kryeqytet, Tiranë.
”Kur erdhën, ata donin të flisnin vetëm për gjakmarrjen dhe virgjëreshat e betuara”, shton ai.
Traditat që dikur dominonin politikën fisnore në malet e Shqipërisë janë interesante, por unë jam këtu për të hetuar një pamje të fundit të vendit të Evropës Juglindore.
Falë plazheve të saj, qyteteve me mbrojtje të UNESCO-s dhe shtigjeve malore, Shqipëria, dikur komuniste, po del në pah si ”destinacioni i ri modern evropian për udhëtime” përtej turizmit me çanta shpine.
Për dekada të tëra, Shqipëria kishte një reputacion si një vend i rrezikshëm dhe i ndaluar, kryesisht falë izolimit politik të saj nën diktatorin Enver Hoxha, i cili vdiq në 1985. Pas trazirave në vitin 1997 më shumë vizitorë filluan të vinin në Shqipëri, të tërhequr pjesërisht nga çmimet më të ulëta se në Greqi dhe Itali.
Në vitin 2009, 1,9 milionë turistë udhëtuan drejt Shqipërisë; në vitin 2019, viti i fundit i plotë para Covid-19, shifra ishte 6,4 milionë.
Ushqimi këtu mund të jetë një faktor në këtë ndryshim.
Unë jam me Eltonin në një restorant pa emër, afër qendrës së qytetit.
“Turistët nuk e kanë gjetur akoma, kryesisht janë shoferët që hanë këtu”, thotë ai. Unë ha një tasqebap të bollshëm, një përzierje e shijshme e mishit të viçit, hudhrës, qepëve dhe salcës së domates, përpara se ai të më çojë për një ëmbëlsirë në ”Mon Amour”, një pastiçeri e stilit parizian. Ne paguajmë 390 lekë (2,80 sterlina) për kafe dhe bakllava me akullore.
Pas mëngjesit nisem për në Dhërmi, një fshat që ka parë një mori hotelesh të dalin përgjatë bregdetit të tij gjatë dekadës së fundit.
Plazhi kryesor i Dhërmiut është i pastër, i mbuluar me shezlongë dhe i rrethuar nga restorante. Gjithçka mirë nëse thjesht dëshironi të shtriheni. Plazhet e vogla si ”Splendor Del Mar” dhe ”Empire Beach Resort”, janë njësoj si ato në Balneare. Ora kalon ngadalë kur noton në detin e pastër e të bruztë pranë ”Splendor”. Nuk kam pasur një moment më të mirë jashtë Azisë.
Më vonë, në një shëtitje në plazhin aty pranë Gjipesë dalloj një bunker betoni dhe shikoj këtë kube me pamje nga deti: një gungë gri e paranojës së Luftës së Ftohtë në një bregdet idilik.
Unë shoh një bunker tjetër. Pastaj një tjetër. Unë filloj t’i numëroj ato, por shpejt e kuptoj se bunkerët janë të zakonshëm këtu. Rreth 173 371 thuhet se u ndërtuan në Shqipëri midis 1975 dhe 1983, ndërsa Hoxha përgatitej për një sulm të mundshëm.
Eltoni më paralajmëron se qytetet turistike të Durrësit dhe Sarandës po tërhiqnin tashmë mjaft pushues. Në vend të kësaj ndalem në Gjirokastër dhe Berat, dy qytete më të vogla me bukuri të njohur.
Isha e përgatitur pasi kisha lexuar ”Kronikë në gur”, romanin e vitit 1971 të Ismail Kadaresë. Në libër romanca e shtigjeve të pjerrëta dhe me gunga të Gjirokastrës, gjarpërimi rreth ndërtesave si Shtëpia e Skedulëve dhe Shtëpia e Zekateve – në pronësi të familjeve elitare dhe tani muzeume – shkëlqen përmes historisë së tij të bombardimeve të viteve 1940.
Më në veri, në Berat, gjithashtu një qytet i listuar në UNESCO, shkoj deri në kala. Berati ka një pasuri historike të ngjashme me Gjirokastrën, me ngjitje të ngjashme të pjerrëta, por më i thyer.
”Kam ardhur në Shqipëri sepse brenda një jave mund të bësh plazh, të shohësh qytete dhe të shëtisësh”, më thotë një turist amerikan. Në të vërtetë, pas një udhëtimi dy orësh për në Tiranë, është një udhëtim me autobus për në Shkodër, porta e Alpeve Shqiptare.
Bëj një udhëtim klasik. Itinerarin prej 17 kilometrash mes Valbonës dhe Thethit në parkun kombëtar të Luginës së Valbonës.
Për t’u informuar, kisha lexuar “Shqipëria e epërme” të Edith Durham, dokumenti i shkrimtares britanike për fiset e zonës, bazuar në udhëtimet e saj të vitit 1908.
Vështirësia e ngjitjes i lë vendin shtigjeve të thepisura. Por, tre orë më vonë arrij majën dhe pamjet bëjnë magjinë e tyre. Një mahnitje e nivelit zviceran.
Rruga gjarpëruese për në Shkodër është shtruar me asfalt për herë të parë vitin e kaluar.
Eltoni thotë se disa kanë frikë se rruga e re drejt Thethit mund të çojë në mbingarkesë në turizëm.
”Por, unë jam i lumtur për miqtë e mi atje. 15 vjet më parë do të shihje një lopë, një pulë, një fushë misri. Tani ata mund të shkojnë në shkollë më shpejt, në spital… është mirë për vendasit”, thotë Eltoni.
Përfundoj përsëri në Tiranë, duke qëndruar në hotel ”Kotoni” në qendër të qytetit, më pas në hotelin më të qetë ”Morina”, ngjitur me ”Grand Park” të Tiranës. Duke qenë kryeqyteti i një vendi me një regjim antikapitalist deri në vitin 1992, Tirana nuk pati baret e duhura deri në vitet 1990, sipas Eltonit. Pas një boom-i ndërtimesh në vitet 2000, qyteti tani ka një popullsi prej 560 000 banorësh. Ish-rezidenca e Hoxhës ka një kafene të modës pikërisht përballë saj.
Unë jam në Tiranë për një kohë të shkurtër, por vizitoj ”Bunkart 1”, kompleksin nëntokësor të Hoxhës, i cili tani është një hapësirë muze dhe hapësirë artistike. Ekspozitat përshkruajnë dekada të diktaturës, të ndërthurura me instalacione artistike. E balancuar gabimisht, përzierja e historisë së errët dhe video-artit mund të duket si hipster në mënyrë të neveritshme, por është magjepsëse”, përfundon Jamie Fullerton për gazetën e njohur britanike ”The Guardian”.
(ATSH)