Tregim nga Albana M. Lifschin
Albana M Lifschin
Telefoni ra dhe në ekranin e vogël u shfaq një numër i panjohur. Ana mblodhi vetullat.
–Alo? foli ajo e pasigurtë.
– Ana? Jam unë, Etleva.
– Etleva? !! Nga po flet kështu?.
– Jam këtu në Amerikë, në Salt Lake City. Kam ardhur me shërbim për një simpozium.
– Ua, çfarë surprize! Po në Nju Jork, do të vish? Anës ende nuk po i besohej. Kishte kaq vite pa e parë shoqen e fëmijërisë. Vite? Në fakt si pa u ndjerë kishin kaluar pothuaj dy dekada.
– Nuk besoj. Aktiviteti mbaron të enjten mbrëma, të premten kthehem në Milano.
– Çfarë thua?! Ka kuptim të vish në Amerikë e të mos shikosh Nju Jorkun? Zëre se nuk ke ardhur fare!
Përgjigja në anën tjetër të linjës u vonua. Ana mbushi boshllëkun:
– Dëgjo…thuaj bosit tënd që të shtunë e të diel do të qëndrosh në Nju Jork, të hënën je atje.
– Të shoh. Mbase i them… Zëri i Etlevës tingëlloi i menduar.
– Duhet, duhet…ky është shansi.Unë nuk e di nëse do të vi të të takoj në Itali. Ti e di që ne këndej biletën e presim vetëm për Shqipëri ku kemi familjet … Zot, sa më paska marrë malli tani tek të dëgjoj zërin.
Tek priste me të shoqin në aeroportin Kenedi, Ana ndihej e shqetësuar. I vinte zor t’i thoshte atij që, pas 20 vjetësh pa e parë shoqen e fëmijërisë, druhej se nuk do ta njihte .
Në kujtesë i kishte mbetur portreti i saj me flokët e mbledhura bisht me baluke mbi ballë dhe veshja karakteristika që s’i mungonte kurrë një jakë e bardhë. Kishin vetëm një vit diferencë, që do të thoshte që Etleva tani duhet të ishte afruar tek të dyzetat. Sa kishte ndryshuar vallë? Ishin gjetur kohët e fundit në internet. Kishin shkëmbyer mesazhe dhe çudi si nuk u kishte vajtur mendja të shkëmbenin fotografitë.
Ana s’kish pushuar së foluri për të gjithë rrugës për në aeroport. Etleva kishte qenë një vajzë që vdiste mbi libra, që në trurin e saj kishte mbledhur tërë kulturën e botës thithur nga gjashtë gjuhë të huaja. I kishte thënë gjithashtu që kishte mbrojtur Ph.D. në Itali dhe ja, shiko, tani vinte me shërbim në Amerikë në një simpozum ndërkombëtar!
I shoqi i Anës nuk dukej aq i çuditur. E shoqja e kishte prezantuar me disa nga ish kolegët e saj, tre nga të cilët ishin emëruar ambasadorë në Evropë.
I patën takuar gjatë muajit të mjaltit në Francë, Gjermani e Zvicër . Gjatë një dreke me ta, ai u kishte thënë me të qeshur: Çudi sa kollaj u takoke me ambasadorët shqiptarë! Ne në Nju Jork, edhe prefektin e qytetit, Blumbergun, e shohim vetëm në TV.
Turmat e njerëzve me bagazhet zunë të mbushin daljen e aeroportit. Ana ishte tërë veshë e sy. Ndoshta Etleva do ta vinte re e para, do ta thërriste në emër…Por pritja zgjati edhe një orë tjetër, para se Etleva të shfaqej në korridorin dalës në mes turmës së pasagjerëve. Ishte veshur me një pallto gri e një shall blu mbështjellë rreth qafës. Flokët e prera shkurt e ngatërruan pak Anën e cila kishte ruajtur përfytyrim tjetër. Etleva ecte drejt me pamjen dinjitoze të një zonje. Vuri buzën në gaz me të parë çiftin që po e priste por buzëqeshja nuk arriti t’i mbulonte lodhjen e madhe në portretit e saj. Reth syve iu krijuan rrudha. I shoqi i Anës i rrëmbeu mikeshës bagazhin me rrota duke i lënë ato të dyja të çmalleshin.. “Zot, sa e lodhur duket”, thosh me vete Ana tek shihte bukurinë e tretur të shoqes së fëmijërisë, pa qënë e sigurtë nëse ishte lodhja e rrugës së gjatë apo gjurma e një jete të lodhshme.
Ishte mbrëmje vonë dhe Ana e la të pushonte. Në kokë kishte një plan të tërë për të nesërmen.
* * *
– Ja, në të dalë të këtij parku do shikosh Statujën e Lirisë. Këtej e fillojnë gjithë turistët vizitën e tyre në Nju Jork, – thoshte Ana- është monument kombëtar. E di që kjo statujë ka ardhur nga Franca? Ta merr mendja se kush është arkitekti i saj? Ai që ka bërë kullën Eifel. Me një fjalë Eifeli vetë.U bë dhuratë nga Franca për 100 vjetorin e pavarësisë së Amerikës. A don ta presim këtu anijen që na çon në ishull? Mund të ngjitemi deri tek kurora e Statujës, si thua? Ana ktheu kokën nga ajo.
Etleva bëri një shenjë mohimi. Oh! rënkoi brenda vetes Ana.
– Atëherë, ulemi këtu buzë ujit, prej këndej duket gjithë ana e bregut tjetër. Shiko, ky lumë na ndan nga shteti i Nju Xhërsit. Prej andej banorët shohin tërë Manhattanin, domethënë pjesën ku jemi ne.
Kishte marrë me dëshirë rolin e guides, por nuk qe e sigurtë nëse Etleva po e ndiqte, apo jo. Në sytë e shoqes kishte një përhumbje të thellë. Kishin ecur me dhjetra kilometra në këmbë. Çuditërisht Etleva s’qe ankuar nga këmbët, por nuk kishte lëshuar as edhe një “ah!” kënaqësie, edhe kur kishin ndalur në vendet më të bukura.
Në mesditë shoqet kishin arritur tek një restorant me emrin “A- Roma” dhe Anës i erdhi mirë që kishte gjetur këtë surprizë për të.
– Ja tek ke edhe një copëz të vogël Italie këtu e dashur, në se të ka marrë malli, – fliste ajo duke nxituar të ngjiste shkallët që të nxirrnin në verandën e lokalit.
“Pse më duket sikur nuk i bën asgjë përshtypje? Mos vallë ka parë vende më të bukura se Nju Jorku? vazhdonte të pyeste veten ajo.
* * *
Pas darke, kur Ana po mblidhte pjatat nga tavolina, Etleva u ngrit papritur:
– Të dal të pi një cigare, jashtë ? Në duar mbante një marlboro dhe çakmakun. Ana ndeshi vështrimin e të shoqit. S’e kishte ditur që mikesha e saj pinte duhan. Si kishte duruar gjithë ditën pa të?
– Nuk dua ta pi këtu,- shtoi ajo, duke hedhur një vështrim rreth e qark dhomës së vogël.
– Hidh pallton krahëve. Jashtë është ftohtë,- u kujdes Ana .
– Mos e ler vetëm, – i tha i shoqi kur Etleva zuri të zbresë shkallët e apartamentit. Ana seç pati një parandjenjë jo të mirë.
– Prit se po vij të të shoqëroj.
Nata ishte e ftohtë, por e kthjellët.
– Pse s’shkove të flesh? Yt shoq ra të flerë.
– Qënka vërtet bukur sonte, Eva. Shiko hënën si është holluar si rreth unaze, – tha Ana e shkujdesur dhe instiktivisht kishte prekur unazën e saj të florinjtë në gisht.
– Ti ke patur fat, – tha Etleva dhe Ana në çast u ndje keq.
– Eva, ti ishe më e mira nga ne në fakultet. Me siguri do kesh patur kërkesa, por e ke mbajtur kokën zhytur në libra pa vënë re se çbëhej përreth teje. Tani i realizove të gjitha, nuk është vonë, po qe se ti ke predispozicion. Këtu, tek ne, është normale të martohesh, madje edhe tre herë, të paktën kështu thonë formularët, e dashur,- tha Ana duke vënë buzën në gaz me dashamirësi. U ndje mirë që më së fundi shoqja u duk sikur kishte filluar të thyente heshtjen e saj. I kujtoheshin letrat e fundit të Etlevës ku ajo e pyeste:”Nuk di si regullohet familja aty, tek ju. A egzistojnë kategoritë morale, nderi, turpi, besnikëria e në mos në masë, të paktën në një pjesë të njerëzve? Nga të dhënat e fundit që kam lexuar duket se mesatarja e një lidhje martesore në Amerikë është 5 vjet. Nuk di sa është e vërtetë. Thonë që kjo është optimalja. Nuk është më mirë gjendja edhe këtu ku jam unë. Televizioni thotë që 9 milion burra të këtij kombi shkojnë me ato të rrugës, e thuaj pastaj që nuk është ende e vlefshme ajo shprehja e Hamletit: “Kjo botë u prish, o Perëndi , o dreq që unë paskam lindur të të ndreq!”
Ana kishte qeshur me këtë letër. Në anën tjetër i vinte mirë që Etleva kishte filluar të mendonte për martesë, edhe pse dukej qartë që i trembej asaj. Ana bënte be se po komunikonte me një virgjëreshë.
Qe dukur se profesioni, puna, kishte qenë përjetësisht i vetmi qëllim i saj. Mendimi për martesë ishte shtytur tutje, një epokë larg. Në letra i shkruante se Italia ishte vend i vështirë për një të huaj që të bëjë një jetë normale, si vendasit. Etleva kishte ardhur në një konferencë ndërkombëtare në Amerikë, si përfaqësuese e një kompanie të madhe për të cilën punonte. Ishte e respektuar për kulturën që kish. Më të mund të diskutoje për çfarëdo lloj teme, shoqërore, letrare apo politike, por kur vinte puna tek prakticiteti i jetës, ai i mungonte deri në pabesueshmëri. Këtë Ana e dinte mirë.
– Roma duhet të jetë vërtet e bukur,- tha ajo dhe shtoi: Po Manhattani ynë, si t’u duk?
– S’e kam parë… desha të them s’e kam patur mendjen,- u nxitua të thoshte me të parë habinë në sytë e shoqes së saj.
“Diçka e madhe duhet t’i ketë ndodhur”, tha Ana me vete duke ndjerë një boshllëk në stomak.
***
Taketukja në parvazin e dritares, që Ana e kishte lënë qëllimisht pak të hapur, qe mbushur plot. Histori të gjata kishte dëgjuar ajo natë dhe çdo rrudhëz e shoqes së vjetër kishte marrë kuptim. I mbetën sytë tek rrudhëzat reth buzëve – firma e zhgënjimit dhe e mungesës së lumturisë. Anës i dhimbsej për gjithë ç’kish hequr dhe ndjente nderim që krenarinë e saj s’e kishte tradhtuar asnjëherë. Etleva ishte kaq e natyrshme, kaq e vërtetë në çdo gjë që bënte.
– E di se sa rezume kam dërguar për të gjetur këtë punë që kam ? Mbi 500. Në të gjitha kompanitë e mëdha në Itali që mbulojnë profesionin tim. Pastaj nisa të dërgoja edhe këtu tek ju. Së fundi fillova punë e ndihesha shumë mirë. Rruga nga shtëpia në punë është e gjatë, por e bëj me makinë. Patenta shqiptare nuk vlente, kështu që m’u desh punë për të marrë patentën italiane. Bleva një apartament dhe u bëra dokumentat prindërve, së paku të vijnë sa herë të duan e sa herë t’i marrë malli…
Me punën kam shkuar shumë mirë derisa m’u ngjit ky shqetësim që nuk po më lë të marr frymë. Ndaj nuk e kam mendjen askund. Këtu erdha jo për të parë Nju Jorkun, por sepse kisha nevojë të shkarkohesha tek ty. Ti duhet të më kuptosh më mirë se kushdo, sepse e pe emigrimin para meje. Emigrimi është një shkollë më vete. Dikush e fitoi, dikush mbeti. Ti për mua je fitimtare. Sime motre nuk mund t’ia tregoj këtë, se do shqetësohej shumë. Ti e di që ajo ndenji me mua për disa kohë e pastaj nuk mundi më. Në Itali vuante mungesën e identitetit, por nguronte të kthehej në Tiranë se nuk donte të më linte vetëm.Unë atë kohë po punoja ende me dizertacionin. E nxita të kthehej. Tani po ecën shumë mirë atje. Ka hapur zyrën e saj dhe është e gëzuar, se ka blerë edhe një apartament. Në telefonin e fundit që pata me të, m’u bë se më kuptoi që s’isha mirë dhe mallkoi veten që më kishte lënë vetëm.
Etlevës i doli një pshërëtimë e thellë nga gjoksi, si një zog që e kanë prerë në grykë e bën përpëlitjen e fundit para së të japë shpirt. Anës iu bë sikur kishte harruar të merrte frymë. Kishte shkuar ora pesë e mëngjesit.
– Të kam pyetur para disa muajsh lidhur me komunikimet, apo lidhjet femër- mashkull. Ti atëherë me sinqeritet më the që nuk ka receta në këto punë. Kur jemi të rinj, nuk kemi eksperiencë dhe kur jemi të pjekur, nuk ka formula. Çdo gjë duket është në dorë të fatit. Jam bërë supersticioze, Ana. Po lermë të të shpjegohem. Ç’mund të thuash kur bosi yt të fton të hash drekë me të, jashtë, në një restorant luksoz. Kur kjo ndodh disa herë e jo vetëm njëherë, kur kolegët e tu të punës fillojnë të të rrijnë larg, sepse ti “i takon bosit”. Ndërkohë ti e ndjen se e gjithë kjo është një farsë, ti nuk je e dashura e bosit, por nuk je në gjëndje ta vërtetosh këtë. Papritur e pakujtuar të është krijuar një gjendje “pa status”. Ti je e zënë robinë, një robinë që e trajtojnë mirë, por që nuk e kupton se ç’kërkojnë prej saj. Ndjen asfiksim. Rreth e rrotull marrëdhëniet e kolegëve me ty janë ngrirë . Respekti që e ke fituar me aq shumë punë, ka filluar të tronditet. Ty të është mohuar edhe një kafe e thjeshtë me ta. Ndërkohë në televizion jepen vazhdimisht lajme për prostituta shqiptare për krime të bëra nga trafikantë drogash, që spikerja e televizionit thekson që mendohet të jenë ”albanezë”… Edhe pse ti je krejt tjetër, të rëndon pesha e turpit. Të nesërmen dikush do të komentojë lajmet e mbrëmjes e do t”i ndërpresë kur ti të kalosh aty pranë, apo një tjetër do të ngrejë zërin që ta dëgjosh ti. Dhe sikur të mos mjaftojnë tërë këto, ngrihesh një mëngjes e papritur poshtë në rrugë, pikërisht nën dritaret e tua shikon makinën e bosit! Ç’është kjo? Si do ta gjykoje ti këtë? Censurë? Dashuri? Një makinë ai e mban në punë dhe tjetrën para dritareve të mia. Prezenca e tij më ndjek ditën dhe natën. Në çdo kohë.Çfarë kërkon nga unë ky njeri, vallë? Do preferoja më mirë të paraqitesha në kuesturë çdo mëngjes. Nuk më thotë absolutisht asnjë fjalë erotike. Në bisedat e tij të drekës nënkuptimi që kërkoj është i pakuptimtë.
– Po për çfarë bisedoni?
– Për çfarë të duash. Që nga kopshtet e Babilonisë e deri tek Duçja i Italisë. Shpesh më duket si guhak.
– Ka kulturë?
– Gjithsesi ky njeri s’lë rast pa më “shoqëruar”, i bëri bisht pyetjes ajo,- e tani më ka bllokuar edhe dritën e diellit, dritaren time.
Nga sytë e Etlevës rridhnin lotë e Ana s’u përmbajt më.
– Po pse nuk e pyet direkt se ç’ka me ty? Ne këtu i zgjidhim problemet duke folur drejt, më kupton ? Në fund të fundit në dreq të vejë kushdo qoftë ai! Si mund të lesh dikë të të vrasë në këtë mënyrë. Çdo problem e ka një zgjidhje.
– Pikërisht në një gjendje të tillë jam tani. Kthimi nga ky shërbim shpresoj që do të sqarojë diçka. Ai mund të më shkasë si ngjalë. Mund ta shumëzojë të gjithë torturën time me zero. Jam e përgatitur të më pushojë edhe nga puna. Por a e kupton se sa shumë kam vuajtur për të gjetur këtë punë? Jetoj në një stres të jashtëzakonshëm. Herë kam një shtrëngim rreth kokës , sikur kam një kurorë hekuri tek tëmbëlat. Herë ndjej një peshë të madhe në gjoks. Kam ankth të vazhdueshëm. Përpiqem ta largoj vëmendjen. Shkoj në palestër, bëj vrap, dëgjoj muzikë, dhe çdo mëngjes me të parë makinën e tij poshtë dritares sime më përsëritet e njëjta gjendje.
– I pamartuar është?
– Jo, është i martuar. Nuk di ç’të mendoj më… Nga stresi mësova duhanin dhe duhani më vuri në pranga, foli ajo me një zë që erdhi duke u shuar.
Ana ishte aq e tronditur sa nuk e kuptoi se ç’desh të thosh Etleva me fjalën “pranga”.
– Unë e pashë vendin e lirisë, me duar në pranga, përsëriti ajo. Tërë këtë udhëtim të gjatë e të pafund nga Italia në perëndim të Amerikës, kam qenë totalisht e shkatërruar. Nuk e kisha mendjen as tek Amerika, as tek simpoziumi, por tek kthimi. Ndërsa dy kolegët e punës merreshin me tezat, mua po më dilte tym nga koka. Para se të ulej avioni hyra në banjë dhe ndeza një cigare. E dija që ishte gabim. Sigurisht, por mendja s’funksionte në regull.
Kur zbrita në tokë, më arrestuan. E imagjinon dot?
Ana mbuloi gojën me pëllëmbë për të mos thirrur nga habia dhe dhimbja. Se imagjinonte dot kurrë Etlevën në pranga e shoqëruar nga policë.
– Më thanë të firmosja një deklaratë, ku më kërkohej të paguaja një faturë mbi 1000 dollarë nëse doja ta shikoja Amerikën përsëri, ndryshe për tërë jetën do të isha e ndaluar të hyja në këtë vend.
* * *
Ana vuri kafenë për të shoqin si zakonisht. Nuk kishte vënë gjumë në sy. Përpiqej të përfytyronte atë njeri që e kishte torturuar shoqen e saj deri në atë pikë. Pastaj përfytyronte Etlevën me atë sjelljen e saj të matur tej kufive të durimit e mirësjelljes.
Burrë e grua e pinë kafen në kthinën e kuzhinës duke biseduar me zë të ulët. Para se ai të largohej për punë, ajo i tregoi çfarë i kishte ndodhur Etlevës në aeroport dhe i kërkoi mendim.
– Më mirë të paguajë gjobën . Jetës nuk i dihet. Thuaj gjithsesi, që edhe po nuk i pati të hollat do ta ndihmojmë ne. Çekun do t’ia nënshkruaj unë.
Ana ra në divan, duke mbledhur rrobën e natës pas vetes. Nuk vendosi të shkonte në dhomën e gjumit, se mos binte në gjumë të thellë e ashtu i dukej sikur do ta braktiste mikeshën e saj. Nuk e kuptoi si e kishte mbërthyer gjumi derisa ndjeu ajrin e ftohtë t’i mbështillte trupin. Hapi sytë. Rryma e ajrit vinte nga dhoma e Etlevës. Kjo do të thoshte që Etleva qe zgjuar. Ana u ngrit. Zbrazi kafen ende të ngrohtë nga kafebërësi dhe e vendosi filxhanin në një tabaka pranë një pjatance me kek.
Etlevën e gjeti në telefon.
– Ndoshta duhet të lidhemi edhe me ambasadën tonë në Romë, baba. Nuk di sa do të mund të ndihmonin ata. Por sëpaku të provojmë. Po, po, sekretari i parë i ambasadës ka qënë pedagogu im i letërsisë.
Ishte e qartë që Etleva po fliste me Evropën. Ana vuri me kujdes tabakanë me këmbë mbi krevatin e saj.
– E pi me sheqer?
– Po më trajton si princeshë më duket.
Etleva vuri buzën në gaz. Atë mëngjes ajo sikur kishte kthyer vitet pas. Një botë e paqme kishte shtrirë rudhëzat rreth syve dhe buzëve. Sa kohë kishte vallë pa ngrohtësinë e nënës , motrës? Sa kohë vallë kishte pa praninë e dashurisë?
– Në fakt unë pi vetëm ekspreso, por do ta provoj kafen tuaj amerikane. Më çudisin këta filxhane kaq të mëdhenj. Më çudisin edhe pjatat tuaja super të mëdha, të lënë përshtypjen sikur amerikanët janë ”llupësa të mëdhenj”.
Ana qeshi.
– Kështu kam thënë edhe unë kur erdha në fillim. Kështu kemi thënë të gjithë, por pastaj u mësuam.
– E di, mu kujtua një episod që ka ndodhur, siç tregojnë, në Fiumiçino, aeroportin e Romës. Atyre të doganës nuk u besohej që një grua e hollë, tepër elegante ishte amerikane. Ia kthyen përmbys pasaportën blu, i bënë njëqind pyetje për t’u siguruar.
Në fund duke i kërkuar ndjesë i spjeguan që “Amerikanët janë super të shëndoshë, ndërsa ajo dukej shumë elegante për të qënë amerikane.
Ana qeshi me të madhe sa po i pëllcisnin faqet.
– Edhe mua pak a shumë kështu më kanë thënë në aeroportin e Gjermanisë. E di pse ndodh kjo? Sepse këtu i fusin shumë kimikate qoftë bimëve apo kafshëve, për t’i rritur sa më shpejt. Çdo gjë është e destinuar për konsum, për treg, domethënë për para…money, money – money- gjithçka për atë bëhet, ndaj s’kanë shije ushqimet. Pastaj shtoi:- Me Italinë po flisje? Ka ndodhur gjë?
– Jo, asgjë. Po bëj një përpjekje, por nuk di nëse do të mundem ta realizoj. Në Torino ti e di që dikur ka qenë Migjeni. Ka qënë shtruar në spital… aty
– Oh , po, në senatorium. Më kujtohet një foto e tij me të motrën , në ato vite.
– Pikërisht. Po interesohem se mos ndoshta ekziston mundësia për të nxjerrë një leje nga Bashkia e qytetit atje, që të vemë një pllakë a diçka të vogël në përkujtim të poetit tonë të madh. Nuk di nëse do t’ja arrij…Tek ecnim dje në Broadway, pikërisht nën këmbët tona vura re emra personalitetesh të shteteve të ndryshme të botës që kane vizituar Nju Jorkun. Më mbeti në mendje ky fakt. Shiko sa praktike është Amerika! Nju Jorkut nuk i kishte zënë aq vend vendosja e një pllake dhe në anën tjetër ata burra të shquar ishin përjetësuar.. E sa vend do të zinte emri i Migjenit tonë, në se do ta vendosnim një pllakëz përkujtimore, qoftë edhe në një dhomë spitali, ë? Asgjë.
Ajo fliste aq thjesht për një gjë aq të veçantë, që dikush tjetër me siguri do t’u kishte rënë borive.
Vështrim admirues i Anës në atë moment duhej të kishte qënë shumë prekës sepse Etleva i vuri dorën mbi pëllëmbë. Këtë gjest delikat e shoqëroi me një vështrim aq të ngrohtë mirënjohje që Anës i solli nga kujtimet mësuesen e fillores. Etleva i kishte marrë së ëmës sytë e butë dhe vështrimin e ngrohtë dhe të pakrahasueshëm.
Ky kishte qenë kujtimi i fundit tek përcillte shoqen e vjetër për në aeroport. Në kthim nuk mendonte asgjë tjetër veç sa do të ishte në gjendje Etleva të çlironte veten nga ai rreth vicioz në të cilin qe futur kundër vullnetit të saj. Një mendje i thoshte se mjeshtrja e komunikimit i kishte humbur armët dhe kjo e mundonte Anën shumë.. Gjithashtiu ishte e pakënaqur se nuk kishte ditur t’i jepte një këshillë për të qënë. E gjitha ç’i kishte dhënë ishte mirëkuptimi. Etleva iu shkarkua dhe ai shkarkim i bëri mirë. Kjo është çfarë dëshirojnë gratë. Kaq. Burrat të japin në dorë çelësin për zgjidhjen e situatave. Në rastin e Etlevës asaj i duhej pikërisht një zgjidhje. Mund ta kishte biseduar me të shoqin. Mundej. Por ai kishte tjetër koncept. Parimi i tij ishte: Mos jep këshillë pa t’u kërkuar një gjë e tillë. Etleva nuk donte që i shoqi i Anës të dinte historinë e saj. Mjaft që ai mësoi çfarë i kishte ndodhur në aeroport. Dhe Ana nuk ia kishte treguar atij gjithçka. Por e brente ideja për t’ia thënë.
Dy ditë më vonë mori një mesazh të shkurtër prej saj ku e lajmëronte që kishte mbërritur mirë dhe qe paraqitur në punë që të nesërmen dhe shtonte se unaza e hekurt kishte filluar ti shtrëngonte tëmbëlat përsëri.
Me një ndjenjë tmerri Ana kishte ngritur sytë lart në qiell.
Dy javë më pas, në një mesazh tjetër elektronik e njoftonte se po bëhej gati për të shkuar me shërbim në Zvicër në një konferencë tjetër. Asnjë fjalë lidhur me hallin që kishte.”Duket s’ia ka thënë ende”, mendoi ajo.
Atë natë Ana kishte parë në ëndërr shoqen e saj sikur po mbante një bagazh të madh mbi kurriz që e kishte krrusur poshtë.
“Pse e mban me vete bagazhin?- e kish pyetur ajo,- bagazhi hyn në barkun e avionit.
– Jo, – i kishte thënë Etleva ky është bagazh im, po s’pati vend hyj unë në barkun e avionit bashkë me të.”
Ana kishte hapur sytë në mes të natës me një ndjenjë të frikshme.
***
Atë mëngjes prilli, Ana u zgjua nga gugatja e pëllumbave pranë dritares. Hapi grilat. Kishte ardhur vërtet një mëngjes i bukur. Ajri dukej transparent. Një pëllumb kishte qëndruar mbi parvazin e dritares dhe iu bë sikur po e vështronte. Verës iu kujtuan pëllumbat e postës. Dikur këtyre krijesave, mbretërit, princërit dhe të dashuruarit u besonin intimitetet e tyre. Ja aty, tek këmba lidhur me një fjongo të kuqe, blu a të bardhë pëllumbi mbarte mesazhet e dashurisë, intrigës apo luftës. Shkoi nga kuzhina të shkërmoqte ca thërime buke. Ndoshta qe i uritur. Pëllumbi përkuli kokën mbi to dhe lëshoi një zë gryke pa i prekur. Ana vuri re një shenjë të zezë mbi kokën e pëllumbit. S’kishte patur kurrë rast të këqyrte një pëllumb kaq afër. “You‘ve got mail”- foli kompjuteri. Dhe ajo klikoi zarfin instiktivisht. Mendimi në fraksion të sekondës ishte bërë bashkë pëllumbin “e postës”dhe zarfin elektronik. Qe nje mesazh i shkurtër nga dikush që lajmëronte se në Zyrih kishte vdekur nga një hemoragji cerebrale një fizikante shqiptare. Diku pa emrin “Etleva’. Iu deshën disa sekonda për të kuptuar që mesazhi nuk vinte nga Etleva, por përmendte Etlevën. Dikush nga Evropa i sillte lajmin e vdekjes se papritur të shoqes së saj! A thua pëllumbi kishte ardhur që herët atë mëngjes ta paralajmëronte..Supersticioze si asnjëherë bëri lidhjen e trishtuar. Nuk ishte e mundur! Nuk kish se si…Kishte shumë nevojë të ishte në ëndërr e jo në çgjëndërr…Hemoragji cerebrale…Rrethi i hekurt pas kokës…
** *
Telefoni i ambasadës shqiptare në Romë binte vazhdimisht. Sekretarja e dinte se përse binte ai telefon dhe kishte frikë ta ngrinte receptorin. Nuk kishte asnjë përgjigje për ta ende. Sekretari i parë i ambasadës e kishte porositur në veçanti për “kujdes’ në atë situatë kritike. Ndërkohë që familja e së ndjerës kishte hapur shtëpinë, në aeroportin e Tiranës vazhdonin të mbërrinin avionë pa trupin e të vdekurës.
Gjithsesi telefoni ngulmonte dhe ajo iu afrua për të parë numrat. Thirrja telefonike vinte nga SHBA, jo nga atdheu. Ajo ngriti me kujdes receptorin.
– Të lutem sekretarin e parë të ambasadës, – erdhi zëri prej andej me një shqipe të pastër.
– Zonjë, sekretari nuk ndodhet këtu . Po merret me një problem shumë të rëndësishëm.
– Desha të sigurohesha nëse është i vërtetë lajmi që Etl…
– Nuk ju them dot asgjë. Trupi i të vdekurës nuk është gjendur akoma.
Sekretarja u përmend që kishte thënë pikërisht atë që nuk duhej thënë. Pikërisht atë që ishte porositur për të mos e thënë E tronditur vuri receptorin ne vend.
Në Romë, në “magazinat” e Fiumiçinos, kërkohej një bagazh “i veçantë” i ardhur nga Zvicra.
Po bëheshin përpjekje për të evituar një incident midis dy vendeve.
Në Tiranë, kur e hapën arkivolin, mbi trupin e Etlevës u gjet një trëndafil i bardhë.
* * *
Ana ecte në mes të parcelave të varrezave me një peshë të rëndë në gjoks. Kishte ardhur nga Amerika për pushime dhe vizitën e parë po e bënte në varreza. Dekada më parë, shkonte atje për gjyshen e saj. Gjyshja e priste dhe e përcillte me atë vështrim të qeshur fiksuar në pllakën e mermertë, si të ishte ende gjallë. Gjyshja kishte mbetur po në atë moshë dhe ruante përjetësisht po atë vështrim të gjallë. Përjetësisht?!
Ana shtyu këmbët tek një parcelë më lart, tek një varr i ri ku pushonte Etleva. Mbi një pllakë të hirtë tek koka e varrit ishte shkruar vetëm emri i saj dhe dy datat që mbanin jetën në mes. Dy qirinj të ndezur. Një vazo e vogël me lule begonje. Asgjë tjetër. Ajo u përkul në gjunjë. Nxorri nga çanta plastike buqetën e vendosi mbi dheun e njomë dhe mbeti ashtu, si e shtangur.Varreza në vite qe stërmadhuar. Dukej pa anë e pa fund. Sa më shumë rrinte në atë mjedis varresh aq më e natyrshme i dukej prania e saj mes të vdekurve e s’i bëhej të ngrihej. “ Mos rri shumë, bijo, në varreza, se të vdekurit të mbajnë aty”, e kishte këshilluar e ëma. Dhe ajo e provonte këtë të vërtetë sa herë përhumbej në parcelat e vdekjes. Ç’mister ishte ai që të mbante mbërthyer në atë qytezë të heshtur ? Ndoshta sepse ajo fillonte e ngjasonte më shumë më një botë të gjallësh. Reth e qark ishin të gjitha moshat, pikërisht si në jetën reale.
Ndjeu papritur praninë e dikuj, apo ashtu iu bë? Ktheu kokën. Prapa saj qëndronte një burrë i pashëm, i thinjur tek tëmbëlat. Në dorë mbante një kurorë. Ajo u ngrit dhe i liroi vëndin. I panjohuri u përkul dhe vendosi kurorën mbi varr. Ana bëri edhe një hap më prapa. Ndoshta ishte koha për të ikur.
– Zonjë prisni, ju lutem, – tha i panjohuri. Ana e vështroi me kureshtje. Nuk ishte i familjes së Etlevës. Nuk e kishte parë kurrë.
– Ju, mos vini nga Amerika?
– Po.
– E kam parë fotografinë tuaj në shtëpinë e prindërve të Etlevës. Ata më thanë se ju u keni postuar gjithë ngushëllimet e të njohurve të Evës, prej andej .
– Po, është e vërtetë… jam… kam qenë shoqe e vjetër me Etlevën.
– E mora me mend. Mos keni bërë gjë telefon në ambasadën tonë në Romë?
– Po. Po ju nga e dini këtë?
I panjohuri kishte filluar të ecte në krahë të saj tek zbrisnin drejt daljes së varrezës. Pas kangjellave të zeza rifillonte jeta.
– Unë kam punuar në ambasadë në atë kohë. Më njoftuan që një zonjë qe interesuar nga Amerika. Ajo ka qënë e vetmja telefonatë që na ka ardhur përtej oqeanit për vdekjen e Etlevës atë ditë. Ua tregova prindërve të Evës këtë fakt dhe ata më thanë që me siguri duhet të kishit qenë ju. Ana u skuq. Nuk kishte bërë ende vizitë në familjen e Etlevës. Nuk e imagjinonte dot takimin me të ëmën, mësuesen e saj të fillores, për të cilën kishte ruajtur një kujtim drithërues. Pas humbjes të së bijës, takimi me atë grua të brishtë i dukej fare i papërballueshëm.
– Po ju nga e njihni Evën?
I panjohuri heshti një çast. Ana u kthye nga ai. Mos qe treguar e pasjellshme? Zotëria dukej burrë fisnik, disa vite më i madh në moshë se ajo.Vinte për t’i bërë respekt të njëjtit varr. Ndoshta duhej të kishte qenë më me takt. Ndoshta s’kishte qenë thjesht një çeshtje proceduriale që e kishte sjellë këtë burrë në varreza. I panjohuri e ndjeu efektin e pauzës së tij.
– Unë atë kohë kam qënë sekretari i parë i ambasadës, por më shumë se aq, unë kam qënë profesori i saj i letërsisë në shkollën e mesme dhe e njihja mirë atë vajzë.
Ana mbajti këmbët.
– Më fani zotëri, më falni. Kam dëgjuar Etlevën në një bisedë telefonike kur ajo qe në Nju Jork, tek unë. Më kujtohet shumë mirë që ju përmendi me respekt. Ishte fjala për një pllakë përkujtimore për Migjenin, në Torino.
– Mjerisht ajo nuk u arrit, ishte një burokraci e madhe nga bashkia e qytetit dhe autoritetet e përfundimisht nuk mundëm të bënim dot asgjë.
“Sa keq”, tha Ana nëpër dhëmbë duke patur një ide të papritur se me vendosjen e një pllakë përkujtimore për Poetin, do të përkujtohej edhe emri i ideatores.
Në të hyrë të qytetit, profesori propozoi me mirësjellje të ndalonin për të pirë një kafe.
Ana e tërhequr nga biseda pranoi.
– Qe shumë e dhimshme kjo vdekje e Etlevës. Në fakt ajo vajzë sikur mbarte fatalitetin- tha profesori.
– Si thatë? Ana e zhbiroi me sy. Ai pupuliti sytë me një ndjenjë pasigurie sikur kishte thënë diçka më tepër tek nje grua që porsa e kishte njohur. Nga ana e saj Ana, i u dha kureshtjes së sinqertë. Etleva kurrë s’i kishte folur për jetën e saj në të kaluarën. Qe e përqëndruar e tëra tek brenga e saj e fundit. Ndërsa profesori flet për fatalitet “ të mbartur”.
– Ju lutem, më tregoni,- gati iu lut ajo. Unë e kam patur shoqe fëmijërie Etlevën, mirëpo për shkaqe transferimi të familjes së saj, ne u ndamë dhe s’u pamë për një kohë të gjatë. Ju keni qënë i pranishëm në jetën në saj, pikërisht kur ne i kishim shkëputur lidhjet … Ne u rritëm në qytete të ndryshme.
– A e dini ju, se përse u transferua familja e Etlevës në qytetin tonë të vogël?
Anës as që i kishte shkuar nëpër mend një gjë e tillë.
– Jo, në fakt jo. Familja e saj u transferua shumë vite më parë. Transferime ka patur gjithmonë…
– Ka patur vërtet, por ai qe tranferim i dhimbshëm. I ati i saj atë kohë punonte në një vend të mirë. I pat kërkuar qeverisë ta dërgonte jashtë shtetit për të shpëtuar vajzën. Operacioni nuk bëhej nga kirurgët tanë. Shteti nuk e ndihmoi se ”nuk kishte fonde”. Atëherë ai nuk pa rrugë tjetër veçse t’i drejtohej një të afërmi të gruas që banonte në Amerikë. Ajo letër u bë shkak që e sollën “për dënim” në qytetin tonë.
Ana mbeti si e shushatur. O Zot! Para një viti, pikërisht, i vëllai i saj pati shkuar në Itali me vajzën, foshnjë një vjeç, për ta shpëtuar nga një difekt që mjekët i kishin shkaktuar gjatë lindjes. Oh, çfarë shqetësimi të madh kishin hequr! Nëna s’pushonte së thëni që mbesa kur të rritej do të mbetej pa martuar, po të mos bëhej operacion.
– Siç mund ta merrni me mend, – vazhdoi profesori, Olta u bë plagë e tërë familjes. Plagë që s’u shërua kurrë. Thashethemexhinjtë e mëhallës e diskutonin sëmundjen e saj si trashëgimi. Etlevës i hidhnin vështrime keqardhjeje si të mbarte me vete një mallkim. I mjeri ai që do martohej me të! Ajo do të nxirrte nga barku fëmijë difektozë.
Ndërkohë Etleva u rrit si një zonjushë, jo vetëm e bukur, por shumë e respektuar nga moshatarët e saj. Qe numri një i shkollës në inteligjencë. Qe pothuaj një përjashtim. Veçanërisht në shkencat egzakte. Por edhe në lëndën time, në letërsi. Kur recitonte dukej sikur derdhte tërë shpirtin e saj në vargje. Qe vajzë e pastër. Më shumë se ç’duhej ndoshta, por qe gjithashtu e thjeshtë, pa kurrfarë mëndjemadhësie për cilësitë apo aftësitë e saj që e ngrinin mbi të tjerët. Ndaj nuk mu duk e çuditshme kur dëgjova që kishte rënë në dashuri me Gencin. Ishin në maturë. Genci qe djalë i mirë, por disi i mefshtë. Nuk di ç’e tërhoqi Etlevën tek ai.Vajzat janë të çuditshme.Bien në dashuri edhe nga dhimbshuria. Atij i vdiq babai në gjimnas. Ajo qe shpirt i dhimbsur. Apo ndoshta sepse ai ishte i ndrojtur e jo ”horr’ siç i quanim ne ata më të shkathtit e shkollës. I kishin parë disa herë bashkë nga kalaja e qytetit dhe fjala u hap shpejt. Etleva ato kohë qe bërë edhe më e bukur. Më e bukur dhe më e heshtur. Qe nuri i dashurisë së parë. Dashuria e tyre nuk zgjati shumë, apo…askush ndoshta s’e di sa sa zgjati. Eshtë një ndjenjë që s’e mat askush veç dy zemrave. Por në mbrëmjen e maturës, në sy të të gjithëve ajo lidhje qe prishur. Në atë mbrëmje nuk u dukën as ai e as ajo. Atë kohë ndarja e tyre mbeti enigmë. Në shtator Etleva shkoi në Tiranë, në fakultet, ndërsa Genci ndenji në qytet e vazhdoi Institutin dyvjeçar. Thoshin që pas vdekjes së babait ishte lidhur shumë më nënën e nuk donte ta linte vetëm. Jetonin në një shtëpi të vogël me një oborr më trëndafila të bardhë, që nxirrnin kokën mbi kangjellat. U martua me mblesëri. Me vajzën e mikeshës së të ëmës. Një vit më pas u bë me vajzë. Në mëhallë u përhap fjala që ëma e Gencit qe gëzuar shumë që foshnja që i fali nusja kishte dalë “pa difekte”. Banorëve u qe kujtuar dashuria e parë e Gencit. Dikush guxoi të thoshte se ishte pikërisht e ëma e Gencit ajo që e kishte ndarë djalin nga Etleva. I qe përgjëruar për hir të së ardhmes…
“A thua e ka ditur Etleva, arsyen pse Genci u nda prej saj?” Pyeste veten Ana. Nëse po, atëhere…merrte kuptim edhe ikja e saj nga martesa.
– Një vit më parë, vazhdoi profesori, në Itali mora një kartolinë urimi nga Zyrihu. Qe nga Genci. Më tregonte se banonte në Zvicër sëbashku me familjen. Kishte shkuar refugjat.
Ana vështronte në mënyrë të pavetëdishme shkumën e bardhë të kapuçinos. Ajo qe fryrë thuajse gati në të derdhur e pastaj kishte ngecur mbi buzët e gotës si një petale.
– Dini gjë për enigmën e trëndafilit të bardhë? Foli ajo duke hetuar fytyrën e profesorit të letërsisë.
Ai dukej e kishte mbaruar rrëfimin e me sytë ulur rrotullonte nëpër duar filxhanin e kafesë, si të kërkonte përgjigjen në llumin e saj.
– Mendoni se ka ardhur nga Zvicra? pyeti sërish ajo, këtë radhë pa pritur përgjigje nga ai.
(Korrik 2008 – Marrë nga përmbledhja me tregime e autores “Magjia e një zëri”)
