Turistët vendas dhe të huaj e zgjedhin Voskopojën për kishat e stilit bizantin, klimën e freskët dhe oborret e stolisura me lule, por për banorët dhe pronarët e bujtinave, këto janë të pamjaftueshme.
Gëzim Kabashi, BIRN
Në hyrje të kishës së Shën Kollit në Voskopojë, Atë Thomai është i shqetësuar nga dëmtimi i afreskeve në tavanin e hajatit për shkak të lagështirës. Kisha e stilit bizantin është një monument i rëndësishëm i kulturës shqiptare, por restaurimi nuk po ecën me ritmet e pritshme.
“Vjen vetëm një specialist për restaurim, por punë ka shumë dhe kam frikë se do të na zërë përsëri dimri dhe lagështira,” thotë At Thomai, pasi ka përfunduar një pagëzim.
Kishat dhe bazilikat e stilit post-bizantin janë destinacioni kryesor i turistëve shqiptarë dhe të huaj në Voskopojë – një fshat rreth 20 kilometra larg qytetit të Korçës, që shkëlqimin e njohu gjatë mesjetës së vonë, duke u shquar si një qendër e zhvillimit ekonomik dhe kulturor në rajon.
Fshati është gjithashtu popullor për klimën e freskët në sezonin e verës si dhe për oborret e shtëpive të stolisura me lule të shumëllojshme.
Turizmi nisi të zhvillohej rreth një dekadë e gjysmë më parë, kur rrugët dhe trotuaret u shtruan me kalldrëm, ndërsa banorët të ndihmuar edhe nga të afërmit emigrantë, nisën t’i transformojnë shtëpitë e tyre në bujtina.
At Thomai tregon problemet në kishën e Shën Kollit
“Zona jonë është e mbushur me kisha mesjetare, të gjitha monument kulture,” tha Thanas Saraj për BIRN. “Kjo na kushtoi shumë, pasi duheshin marrë leje pa fund,” tha ai, duke i referuar lejeve të ndërtimit.
Gjatë stinës së verës, akomodimi i grupeve të turistëve të huaj nuk është gjithmonë i thjeshtë, por vendasit janë të gatshëm për të ndihmuar.
Në qendër të fshatit, Aleksi – guidë e një grupi turistësh gjermanë po përballet me vështirësi për strehimin e tyre në një hotel të vetëm. Por menaxherët e bujtinave nisin komunikimin me njëri-tjetrin derisa gjejnë strehë edhe për turistin e fundit.
Sipas Petrika Nikollës, pronarit të një bujtine në qendër të Voskopojës, kjo ndodh jo vetëm për turistët e huaj, por edhe për ata vendas.
“Nuk jemi të organizuar në shoqatë, por edhe nuk mund t’i lemë turistët jashtë,” tha Nikolla.
Banorët e fshatit apo pronarët e bujtinave ankohen për mungesën e jetës kulturore apo të aktiviteteve të tjera me dobi për komunitetin dhe turistët.
Porta e një shtëpie në Voskopojë
Lapidari në qendër të Voskopojës, që shërbente shpesh si podium për grupet e artistëve, është rrethuar tashmë me disa ngrehina që shërbejnë si qendër informacioni për vizitorët. Megjithatë, Anita Zguri mendon se ky ndryshim ‘nuk i vlen askujt’.
Gruaja tregon gjithashtu se një projekt për promovimin e qëndismave dhe tregtimin e suvenireve nuk gjeti mbështetjen e autoriteteve lokale.
“Ishte një mënyrë shumë e mirë për të punësuar vajzat dhe gratë e fshatit, si dhe për t’u ofruar turistëve suvenire, kujtim nga vizita në Voskopojë,” shtoi ajo.
Peizazh në rrethinë të Voskopojës
Shkëlqimi i venitur i Voskopojës për shkak të mungesës së jetës kulturore dhe e shërbimeve të tjera bëhet objekt diskutimi edhe në kafenenë e Kiços – një burrë i shkathët që u shërben vetë vizitorëve nga ora 7 e mëngjesit deri në mbrëmje vonë.
“Voskopojës i mungojnë plot shërbime, nga pastrimi kimik te parukeria, apo një supermarket,” thotë Aleksandra, e cila është kthyer këtë verë nga vendi fqinj ku jeton së bashku me familjen.
“Po si nuk vjen një grup artistik apo një orkestër për vallzim?” pyeti ajo, por etiketimi i Voskopojës si fshat tërhoqi vëmendjen e klientëve të tjerë të lokalit.
Një nga banorët e kundërshtoi gruan, ndërsa evokoi periudhën e artë të Voskopojës.
“Po fshat nuk mund t’i thonë de, pasi ka më shumë se 250 shtëpi, njëlloj si 300 vjet më parë, kur na kish zili bota,” përfundoi ai.